بررسی رابطه بین مهارتهای زندگی با هوش هیجانی دانش آموزان+ پرسشنامه (docx) 94 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 94 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

وزارت علوم تحقیقات و فناوری 244792579375 دانشگاه پیام نور واحد سرپل ذهاب پروژه تحقیقاتی جهت دریافت مدرک کارشناسی در رشته علوم تربیتی گرایش (مدیریت و برنامه ریزی آموزشی) موضوع پژوهش: بررسی رابطه بین مهارتهای زندگی با هوش هیجانی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه استاد راهنما : پژوهشگر: تقدیم به: پدر ومادر عزیزم که همانند دماوند استوارند؛ و همچنین همسر فداکارم تشکر وقدردانی به نام آنکه هستی نتیجه اراده اوست منت خدای عزوجل که وجود را به انسان و او را به زیور علم آراست و از آن جا که هر کس شکر مخلوق را به جای نیاورد شکر خالق را به جا نیاورده است پژوهش حاضر با ارشاد و راهنمایی ارزنده استاد گرامی و بزرگوارم به اتمام رسید بنابراین بر خودلازم می دانم که مراتب سپاس و قدر دانی خود را محضر ایشان ابلاغ نمایم و از خدای کریم پاداشی درخور کرم خویش برای ایشان مسئلت نمایم و جا دارد از تمامی کسانی که مرا در انجام این تحقیق یاری کرده اند صمیمانه تشکر نمایم . و موفقیت و کامیابی هر چه بیشتر آنان را از خداوند منان خواستارم . به امید موفقیت روزافزونشان فهرست مطالب فصل اول (کلیات تحقیق) مقدمه .............................................................................................................................2 بیان مسئله........................................................................................................................4 اهمیت و ضرورت پژوهش..............................................................................................5 اهداف پژوهش............................................................................................................. 7 فرضیه های پژوهش.......................................................................................................8 متغیرها .........................................................................................................................8 تعاریف عملیاتی............................................................................................................9 فصل دوم(ادبیات وپیشینه تحقیق) مهارت چیست ؟ ............................................................................................12 تعریف مهارتهای زندگی...........................................................................................13 اهمیت مهارتهای زندگی............................................................................................14 خود آگاهی.............................................................................................................15 موارد کاربرد مهارت های زندگی..........................................................................18 همدلی چیست........................................................................................................20 اجزای همدلی........................................................................................................20 هدف از ایجاد همدلی .............................................................................22 مهارتهای مقابله ای.....................................................................................25 هوش هیجانی یا عاطفی چیست.............................................................................27 تاریخچه هوش هیجانی...............................................................................................28 اهمیت هوش هیجانی.................................................................................................37 هوش هیجانی وموفقیت شغلی ...................................................................................43 پیشینه تحقیق..............................................................................................................47 فصل سوم (روش تحقیق) مقدمه........................................................................................................................53 روش تحقیق..............................................................................................................53 جامعه آماری.............................................................................................................53 نمونه آماری...............................................................................................................54 روش نمونه گیری......................................................................................................54 ابزار جمع آوری اطلاعات..........................................................................................55 شیوه اجرای پژوهش..................................................................................................57 روش تجزیه و تحلیل داده ها......................................................................................57 فصل چهارم(تجزیه وتحلیل داد ه ها) تجزیه و تحلیل داده ها..................................................................................................59 جدول شماره 1-4 وضعیت پاسخگویان بر حسب جنسیت..............................................61 نمودار شماره 1-4 وضعیت پاسخگویان بر حسب جنسیت..............................................61 جدول شماره 2-4 همبستگی پیرسون جهت رابطه آموزش مهارتهای زندگی و ارتقائ سطح هوش هیجانی دانش آموزان.....62 جدول شماره 3-4 همبستگی پیرسون جهت رابطه آموزش مهارتهای زندگی و ارتقائ سطح خود آگاهی دانش آموزان.......62 جدول شماره 4-4 :همبستگی پیرسون جهت رابطه آموزش مهارتهای زندگی و ارتقائ سطح خود مدیریتی دانش آموزان....63 جدول شماره 5-4 :همبستگی پیرسون جهت رابطه آموزش مهارتهای زندگی و ارتقائ سطح آگاهی اجتماعی دانش آموزان63 جدول شماره 6-4 :همبستگی پیرسون جهت رابطه آموزش مهارتهای زندگی و ارتقائ سطح مدیریت رابطه دانش آموزان...64 جدول شماره 7-4 :جدول مربوط به t مستقل بین میزان هوش هیجانی دانش آموزان دختر و پسر.........................................64 فصل پنجم(نتیجه گیری) مقدمه................................................................................................................................66 بحث و نتیجه گیری...........................................................................................................66 پیشنهادات... .....................................................................................................................68 محدودیت ها....................................................................................................................70 منابع ومآخذ ....................................................................................................................71 ضمائم.............................................................................................................................76 چکیده: پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین مهارتهای زندگی با هوش هیجانی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان سر پل ذهاب در سال تحصیلی92/91 می پردازد چرا که هوش هیجانی دارای مولفه هایی است که بسیار نزدیک به مولفه های مهارت های زندگی می باشند. جامعه مورد بررسی در این تحقیق ، همان طوری که به آن اشاره شد ، دانش آموزان دختر مقطع متوسطه اند دلیل انتخاب چنین جامعه ای از سوی پژوهشگر بدین علت است که از آن جایی که استرس ها و هیجانات زیادی در این حیطه وجود دارد، خود دانش آموزان نیز از این آسیب ها به خصوص آسیب های روانی در امان نیستند. بر همین اساس ارتقاء بخشیدن سلامت روان چنین افرادی ، اهمیت ویژه ای دارد و باید آن ها را به انواع مهارت های روانی ـ اجتماعی تجهیز نمود تا بتوانند در موقعیت های بحرانی هیجانات منفی خود را کنترل کنند و به صورت های کارآمد با مسایل برخورد کنند ، نه به صورت هیجان مدار . این پژوهش شامل پنج فرضیه و روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی می باشد در این پژوهش برای جمع آوری از پرسش نامه استفاده شد در این تحقیق جامعه آماری، کلیه مدیران و دبیران زن و مرد مدارس مقطع متوسطه شهرستان سرپل ذهاب که در سال تحصیلی 92/91 را تشکیل می دهد که تعدا آنها800نفربودند. فصل اول کلیات مقــدمه آنچه که امروزه به « مهارت های زندگی مشهور است حاصل کار پژوهشگران عصر حاضر نیست بلکه بسیاری از این مهارت ها در لابلای تعالیم الهی و به خصوص در قرآن کریم و احادیث معصومین ( علیهم والسلام ) بیان شده است . تلاش برای « برقراری ارتباط مفید و موثر با دیگران » ، « خودشناسی » و « توجه به ارزش ها » ، که از فصول اصلی مهارت های زندگی است ، به کرات در آیات قرآن ، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه و احادیث منقول از سایر معصومین (ع) مورد تاکید قرار گرفته است . عبارت مشهور « من عرف نفسه ، فقد عرف ربه » از امام علی (ع) سر لوحه ی بهرمندی از یک زندگی مطلوب و موثر است و مهارت های زندگی بدون « خود شناسی بی معناست » هرگاه مجموعه مهارت های زندگی را در نظر بگیریم و همه ی آنها را در یک نگره ی کلی مورد ملاحظه قرار دهیم ، خواهیم دید که تقریبا هیچ موردی از آنها در تعالیم قرآن کریم و بزرگان دین ناگفته نمانده است . روانشناسان نیز این مهارت را در عمل و بر اساس برنامه ریزی های پژوهشی مد نظر قرار داده و برای اثبات آن تعالیم الهی ، شواهد عینی ارائه کرده اند (زندی ، 1385) . مهارت های زندگی عبارتند از مجموعه ای از توانایی ها که زمینه سازگاری و رفتاری مثبت و مفیدرا فراهم می آورند .این توانایی ها ، فرد را قادر می سازند مسئولیت های نقش اجتماعی خود را بپذیرد و بدون لطمه زدن به خود و دیگران ، با خواست ها ، انتظارات و مشکلات روزانه ، به ویژه در روابط بین فردی ، به شکل موثری روبرو شود . مهمترین مهارت های زندگی عبارتند از 1) تصمیم گیری 2) حل مساله 3) تفکر خلاق 4) تفکر انتقادی 5) روابط موثر اجتماعی 6) خود شناسی 7) همدلی 8) کنار آمدن با فشارهای روانی (لاکانی و همکاران ، 1382). هوش هیجانی نیز یکی از مولفه های اصلی در موفقیت افراد در مشاغل و زندگی شان می باشد . از سالها پیش روان شناسان متوجه شده اند که برای دستیابی به موفقیت تنها داشتن ظرفیت بالای هوش عقلانی ( IQ ) کفایت نمی کند . مطالعات نشان می دهد که تعداد زیادی از افراد دارای هوش عقلانی و شناختی بالا نتوانسته اند در زمینه های شغلی ، زناشویی ، ایجاد رابطه با دیگران و حتی زمینه های تحصیلی موفق باشند . به همین خاطر نظر دانشمندانی از جمله پیتر سالووی و جان مایر بر توانمندی دیگری جلب شد که بیشتر از جنس هیجانات بودند تا شناختها . این نوع توانمندی ها که هوش هیجانی نامیده می شوند به توانمندی های آموخته شده ای اشاره دارند که به افراد کمک می کنند احساسات و هیجانات خود را کنترل کنند تا به نفع آنها کار کند نه بر علیه آنها (برادبری، به نقل از گنجی ،1386) . هوش هیجانی را نمی توان در مدارس یا دانشکده آموخت بلکه از طریق فرایند یادگیری اجتماعی آموخته می شود . تحقیقات نشان می دهد موفقیتهای زندگی حرفه ای 20 درصد به بهره هوشی ( IQ ) و 80 درصد به هوش هیجانی ( EQ ) بستگی دارد . با نگاهی به کلمات انگیزه ، شور و اشتیاق و لغات مشابه میتوان متوجه شد که از مولفه های شناختی و عقلانی و بهتر بگوییم IQ حرف نمی زنیم بلکه از ظرفیت دیگری به نام EQ یا آنچه امروزه هوش هیجانی نامیده می شود بحث می کنیم . دانیل گلمن ( 1998) بیان می کند که هوش هیجانی شامل توانایی هایی مانند اینکه شخص بتواند انگیزه اش را حفظ کند و در مقابل مشکلات استقامت کند ودر شرایط بحرانی و تکانش ها خود را کنترل نماید ، و خوشی اش را حفظ کند ، کامیابی را به تاخیر بیندازد ، با دیگران همدلی کند و امیدوار باشد . وی مولفه های هوش هیجانی را به شرح زیر بیان می کند : 1) خود آگاهی 2) خود گردانی 3) انگیزش 4) مهارت های راهنمایی . از طرف دیگر تراویس برادبری این مولفه ها را به این صورت بیان می کند : 1) خود آگاهی 2) خود مدیریتی 3 ) آگاهی اجتماعی 4) مدیریت رابطه که از این چهار مولفه دو مولفه ی اولی مربوط به خود فرد می باشد ،اما دو مولفه بعدی مربوط به ارتباط او با دیگران می باشد( گنجی ، 1386) . بیان مساله هرفردی در زندگی با موقعیتهایی روبرو می شودکه اگر به درستی عمل نکند. سلامت روانی خود ودیگران را به خطر می اندازد. این موقعیتها مختلف هستند مثلا چگونه با دوستان و اطرافیان ارتباط برقرار کند ،چگونه مسئولیت های جدید را بپذیرد،چگونه تصمیم بگیرد،چگونه مشکلات را حل کند ،چگونه با ترس ،اضطراب،ناکامی،افسردگی و فشارهای روانی مقابله کند. آموزش مهارت ها ی زندگی می تواند کمک کننده باشند این مهارت هابه افراد کمک می کنند با موقعیت های زندگی ،بخصوص موقعیت های پر خطر به طور صحیح برخوردار نماید . وقتی افراد این مهارت را کسب می کنند می توانند در ایجاد ارتباط با دیگران سازگارانه عمل نمایند و بدون توسل به اعمالی که به خود و یا دیگران صدمه می زند ،مشکلات را حل نماید . اضطراب ،افسردگی ، تنهایی ،کم رویی و شکست ،اختلافات زناشویی ،بیماری ،درد ، ضربه های روحی و ...انسان قرن حاظر این واژه ها را به خوبی می شناسد. او نیز می داندکه اگر مهارت های مقابله با این چالش ها را بیاموزد وآن ها را در زندگی به کار گیرد آلام او التیام یافته ،نشاط ،شادابی و سلامت روانی خویش را باز می یابد و به سوی تعادل و سازگاری اجتماعی پیش خواهد رفت (کریس.ال.کلینکه،به نقل از محمد خانی،1389). قدرت سازگاری افراد در جامعه ی انسانی برابر نیست . در یک محیط مشابه اجتماعی ،برخی ها ، توان مقابله با مشکلات و انتظارات را در اندک زمانی از دست می دهند و خیلی زود در دام انزوا و افسردگی یا عملکرد نا مناسب (رفتار ضد اجتماعی ،تخریبی و ...) گرفتار می شوند . در مقابل عده ای با اندیشه و تحلیل موقعیت ،به رفتاری سازگارانه و همراه با تحمل روی می آورند . آنان همواره به راه های موثر و مفید می اندیشند و به درستی می دانند که راهی برای حل مسئله وجود دارد . ظرفیت روان شناختی یک فرد عبارت است از «توانایی شخص در مواجه با انتظارات و دشواری های زندگی روز مره» . بالا بردن ظرفیت روان شناختی ، این امکان را به شخص می دهد که زندگی خود را در سطح مطلوب روانی نگه دارد و این توانایی را به صورت رفتارسازگارانه و عمل موثر و مثبت متبلور سازد (دفتر برنامه ریزی امور فرهنگی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش.1384). از طرف دیگر هوش هیجانی یکی از مولفه های اصلی در موفقیت افراد در مشاغل و زندگیشان می باشد . هر روز در کنارمان نمونه هایی از تاثیر هوش هیجانی را در محیط کار ، خانه ، مدرسه و محله خود را می توان دید. ما مردم با هوش و تحصیل کرده ای را می بینیم که موفق نیستند در حالی که عده ی کمی بدون خصوصیات بارزی بسیار موفق هستند و باید پرسید چرا ؟ پاسخ این سوال به مفهومی به نام هوش هیجانی بر می گردد. هوش هیجانی خصوصیتی است قابل ارتقاء ویادگیری است و با یادگیری عوامل تاثیر گذار در این صفت می توان آن را تقویت کرد (برادبری.به نقل از گنجی، 1386). هوش هیجانی یک خصوصیت ایستا نیست و می توان آن را ارتقاء بخشید .عوامل زیادی بر هوش هیجانی تاثیر گذار هستند شاید یکی از این عوامل تاثیر گذار همان مهارت های زندگی باشند. این پژوهش بامطرح ساختن یک پرسش تحقیقاتی تحت عنوان آیا بین آموزش مهارتهای زندگی با هوش هیجانی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان سر پل ذهاب رابطه ای وجود دارد به تحقیق و بررسی می پردازد. ضرورت و اهمیت تحقیق مهارتهای زندگی شامل مجموعه ای از توانایی ها هستند که قدرت سازگاری و رفتار مثبت و کارآمد را افزایش می دهند . در نتیجه شخص قادر می شود بدون این که به خود یا دیگران صدمه بزند ، مسئولیت های مربوط به نقش اجتماعی خود را بپذیرد و با چالش ها و مشکلات روزانه زندگی به شکل موثر روبه رو شود . محققان تاثیر مثبت مهارتهای زندگی را در کاهش سوء مصرف مواد ، استفاده از ظرفیت ها و توانمندی های هوشی وشناختی ، پیشگیری از رفتارهای خشونت آمیز ، افزایش خود اتکایی و اعتماد بنفس و ... مورد تایید قرار داده اند. به ویژه در کاهش سوء مصرف مواد بر نقش کلیدی مهارتهای زندگی تاکید می شود . هم چنین آموزش این مهارتها به عنوان یک روش عام پیشگیری از آسیب های فردی و اجتماعی مورد تاکید بوده است. (کامکار،1382). یادگیری موفقیت آمیز مهارتهای زندگی ، احساس یادگیرنده را در مورد خود و دیگران تحت تاثیر قرار می دهد و علاوه بر این کسب این مهارتها نگرش دیگران را نیز در مورد فرد تغییر می دهد . به همین خاطر کسب مهارت های زندگی هم شخص را تغییر می دهد و هم محیط را ، و این اصل دو سویه ، ارتقای بهداشت روان را شتابی دوچندان می بخشد . هوش هیجانی داشتن ظرفیتی برای احساسات وهیجانات خود ودیگران واستفاده ازاین هیجانات به نحوه مناسب ،برای برقرای ارتباط بهتر باخودودیگران است وموارد زیررا شامل می شود:همدلی ،اشتییاق وانگیزش،پایداری،مهارت اجتماعی ،تکانشگری ،خودآگاهی وکنترل.این ویژگی هامشخصه افرادی هستند که درزندگی واقعی کارامدند؛زندگی زناشویی پرباریدارند ودر محیط کارخود ،تصور همه را جلب می کنند این ویژگی ها همچنین معرف شخصیت و نظم ،نوع دوستی و همدلی هستند که برای پایداری و ارتقای جامعه انسانی لازم واساسی اند.مفهوم هوش هیجانی نشان می دهد که چرا دونفربا هوش یکسان ،ممکن است به درجات بسیارمتفاوتی ازموفقیت درزندگی دست یابند .هوش هیجانی یک عنصربنیادین ازرفتارانسان است که جدا ومتفاوت ازهوش شناختی (عقل ) عمل می کند.بین هوش وهوش هیجانی هیچ رابطه شناخته شده ای وجود ندارد.شما اصلا ًنمی توانید ازروی هوش شناختی یکنفرهوش هیجانی او راحد س بزنید. این یک خبرخوب است،زیرا هوش شناختی انعطا ف پذیرنیست هوش ازهمان لحظه تولد ثابت است یادست کم ثبات نسبی دارد ،مگراینکه یک تصادف یا آسیب مغزی آن راتغییربدهد.هیچکس با یادگیری واقعیت های جدید یا فراگرفتن اطلاعات عمومی بیشتر باهوش ترنمی شود. هوش شناختی یعنی توانایی یادگیری،که درپانزده سالگی همان است که درپنجاه سالگی . اما برعکس ،هوش هیجانی مهارتی انعطاف پذیراست که به آسانی آموخته می شود. بااینکه بعضی مردم نسبت به دیگران ،به طورطبیعی هوش هیجانی بالاتری دارند،کسی که حتی بدون هوش هیجانی بدنیا آمده است بازهم می تواند درخود ،هوش هیجانی بالابوجودآورد. لذاپژوهش حاضر ضرورت واهمیت آموزش مهارت های کارآمد زندگی را در ارتقاء سطح هوش هیجانی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان سرپل زهاب را بررسی می کند . چرا که هوش هیجانی دارای مولفه هایی است که بسیار نزدیک به مولفه های مهارت های زندگی می باشند. جامعه مورد بررسی در این تحقیق ، همان طوری که به آن اشاره شد ، دانش آموزان دختر مقطع متوسطه اند دلیل انتخاب چنین جامعه ای از سوی پژوهشگر بدین علت است که از آن جایی که استرس ها و هیجانات زیادی در این حیطه وجود دارد، خود دانش آموزان نیز از این آسیب ها به خصوص آسیب های روانی در امان نیستند. بر همین اساس ارتقاء بخشیدن سلامت روان چنین افرادی ، اهمیت ویژه ای دارد و باید آن ها را به انواع مهارت های روانی ـ اجتماعی تجهیز نمود تا بتوانند در موقعیت های بحرانی هیجانات منفی خود را کنترل کنند و به صورت های کارآمد با مسایل برخورد کنند ، نه به صورت هیجان مدار . اهداف تحقیق بیان هدف یا اهداف پژوهش یکی از بخشهای مهم پژوهش است زیرا این بخش از تحقیق مشخص میکند که محقق چه چیزی را مورد نظر قرار داده است واصولا در جستوجوی چه چیزی است بدون نیاز هدف،امکان، ارزشیابی از کار محقق وجود ندارد. نتیجه گیری پژوهش به یافته های آن بستگی دارد واین امر بدون هدف امکان پزیر نیست.(دلاور،1380) هدف کلی : بررسی رابطه بین مهارتهای زندگی با هوش هیجانی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان سر پل ذهاب اهداف جزئی یا ویژه اهداف ویژه یکی از مهم ترین بخش های یک پیشنهاد پژوهش را تشکیل می دهد. درک واقعی شما ازاهمیت ونحوه نگارش اهداف ویژه،به وطور کلی ،در هر پژوهش شاهد یک هدف اصلی هستیم، ولی تعداد اهداف ویزه بیش از یک مورد است. اهداف جزئی این تحقیق عبارتند از: 1 ـ بررسی رابطه بین آموزش مهارتهای زندگی و ارتقاء سطح خود آگاهی دانش آموزان . 2 ـبررسی رابطه بین آموزش مهارتهای زندگی موجب ارتقاء سطح خود مدیریتی دانش آموزان . 3 ـ بررسی رابطه بین آموزش مهارتهای زندگی موجب ارتقاء سطح آگاهی اجتماعی دانش آموزان . 4 ـ بررسی رابطه بین آموزش مهارتهای زندگی موجب ارتقاء سطح مدیریت رابطه دانش آموزان . 5 ـ بررسی رابطه بین آموزش مهارتهای زندگی موجب ارتقاء سطح هوش هیجانی دانش آموزان . فرضیه های تحقیق 1-بین مهارتهای زندگی بامیزان خود آگاهی دانش آموزان رابطه معنی دار وجود دارد. 2-بین مهارتهای زندگی بامیزان خود مدیریتی دانش آموزان رابطه معنی دار وجود دارد. 3-بین مهارتهای زندگی بامیزان آگاهی اجتماعی دانش آموزان رابطه معنی دار وجود دارد. 4- بین مهارتهای زندگی بامیزان مدیریت رابطه دانش آموزان رابطه معنی دار وجود دارد. 5-بین مهارتهای زندگی بامیزان هوش هیجانی دانش آموزان رابطه معنی دار وجود دارد. متغیرها : دراین تحقیق متغیر مستقل آموزش مهارتهای زندگی می باشد هوش هیجانی متغیر وابسته است مدارس مقطع متوسطه متغیر کنترل می باشند. تعریف مفهومی یانظری متغیرها تعاریف نظری مهارتهای زندگی تعریف اول : مهارت های زندگی عبارتند از مجموعه ای از توانایی ها که زمینه سازگاری و رفتار مثبت و مفید را فراهم می آورند . این توانایی ها ، فرد را قادر می سازند مسئولیت های نقش اجتماعی خود را بپذیرد و بدون لطمه زدن به خود و دیگران ، با خواست ها ، انتظارات و مشکلات روزانه به ویژه در روابط بین فردی ، به شکل موثری روبرو شود ( دفتر برنامه ریزی امور فرهنگی و مشاوره آموزش و پرورش ،1384). تعریف دوم : همه ی مهارت ها و آگاهی هایی که لازمه ی زندگی موثر هستند ودر چهار زمینه ی زندگی ، خانوادگی ، تحصیلی ، اجتماعی و شغلی لازم و ضروری اند . به طوری که این زمینه ها قابل تعریف و قابل اندازه گیری به صورت عینی می باشد (طارمیان ، 1378). توانایی تصمیم گیری : این توانایی به افراد کمک می کند تا به نحو موثری در مورد مسایل زندگی تصمیم گیری نمایند .همچنین افراد را قادر می سازد تا به شکلی فعال در مورد اعمال ورفتار خود تصمیم گیری نمایند (دفتر برنامه ریزی امور فرهنگی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش ،1384). توانایی مقابله با فشار روانی واسترس : این توانایی به افراد کمک می کند تا هیجانها در خود و دیگران را تشخیص داده ودریابندکه هیجانها بر رفتارآنها جه تاثیری دارند (طارمیان ، 1378) . توانایی همدلی : این توانایی یعنی این که افراد در روابط وقضاوت هایشان بتوانند خودشان را به جای دیگران گذاشته ودنیا را از دریچه چشم مخاطبانشان بنگرند تا بتوانند آنها را درک کرده و بهترین رفتار را با آنها داشته باشند (سازمان جوانان جمعیت هلال احمر ،1384). توانایی خود آگاهی : خود اگاهی یعنی توانایی شناخت خود وآگاهی از ضعف و قوت ، خواسته ها، ترسها ، رقبت ها وتمایلات خود . این توانایی به فرد کمک می کند تا تصویر واقع بینانه ای از خود داشته باشد و حقوق و مسولیت هایش را بهتر بشناسد (دفتر برنامه ریزی امور فرهنگی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش .1384) . توانایی مقابله با هیجان : این مهارت شامل توانایی شناسایی هیجانات خود ودیگران و نیز شناخت تاثیر هیجانات بر رفتار است. این مهارت به فرد کمک می کند که در مواقع ناکامی ، خشم ، افسردگی واضطراب، واکنش های مناسبی نشان دهد (طارمیان،1378) . هوش هیجانی: عبارت است از شناخت ، درک و کنترل افکار و احساسات و ارتباط دادن مناسب آنها به دیگران به گونه ای که با هیجانات دیگران همدلی نموده وافراد را قادر سازد که بر اساس یک سطح هیجانی مناسب با دیگران تعامل نماییم (برادبری ،به نقل از گنجی ،1386). تعریف عملیاتی مهارت های زندگی:نمره ای که از آزمون استانداردشده مهارتهای زندگی FAD بدست آورد هوش هیجانی:نمره ای که از آزمون استانداردشده هوش هیجانی برادبری و گریوز بدست آورد فصل دوم ادبیات و پیشینه تحقیق کلیاتی در باره ی مهارت های زندگی مهارت چیست ؟ اصطلاح مهارت در معانی مختلفی به کار رفته است . وقتی گفته می شود کسی مهارت انجام کاری را دارد مثلا مهارت تایپ کردن ، این بدین معنی است که او با آموزش و تمرین می تواند به راحتی و به نحو احسن مطالب را تایپ نماید . او کاربرد تمام کلید های ماشین تایپ را می داند و به طرز صحیح از انگشتان خود استفاده می کند ، او می تواند بدون نگاه کردن به کلید های ماشین تایپ ، با سرعت مطالب را تایپ نماید. ممکن است هر کسی بتواند از یک دستگاه ماشین تایپ استفاده کند و مطالبی را تایپ نماید . اگر مهارت تایپ کردن را نداشته باشد ، برای پیدا کردن کلید ها باید کمی وقت صرف کرده تا حروف را پیدا کند و یا ممکن است فقط با یک انگشت جملات را تایپ کند . یعنی ، حتی در صورت نداشتن مهارت لازم ، می تواند مطالب را تایپ کند. اما فرق بین کسی که مهارت تایپ کردن ندارد با کسی که این مهارت را دارد این است که او مطالب را در حداقل زمان با کمترین غلط تایپ می کند و لی فرد عامی با حداکثر زمان و بیشترین غلط تایپ می کند . داشتن مهارت در تمام زمینه ها مطرح است به عنوان مثال نجاری ، رانندگی ، آشپزی ، نقاشی ، مطالعه کردن و زمینه های دیگر در حقیقت مهارت یعنی داشتن توانایی های لازم برای انجام صحیح یک کار .در برنامه آموزش مهارت های زندگی ، مهارت یعنی : توانایی ایجاد روابط بین فردی مناسب و موثر، انجام مسوولیت های اجتماعی ، انجام تصمیم گیری های صحیح ، حل تعارض ها و کشمکش ها بدون توسل به اعمالی که به خود یا دیگران صدمه می زنند . به معنی دیگر مهارت های زندگی ، مهارت های شخصی و اجتماعی است که هر فردی باید آنها را یاد بگیرد تا بتواند در مورد خود ، انسانهای دیگر و کل اجتماع به طور موثر ، شایسته و مطمئن عمل نماید (سازمان بهزیستی کشور ، دفتر پیشگیری از آسیب های اجتماعی معاونت امور فرهنگی و پیشگیری ، 1386 ) . تعریف مهارتهای زندگی سازمان جهانی بهداشت مهارتهای زندگی را چنین تعریف نموده است : توانایی انجام رفتار سازگارانه و مثبت به گونه ای که فرد بتواند با چالشها و ضروریات زندگی روزمره خود کنار بیاد .بطور کلی مهارتهای زندگی عبارتند از توانایی هایی که منجر به ارتقای بهداشت روانی افراد جامعه، غنای روابط انسانی ، افزایش سلامت و رفتارهای سلامتی در سطح جامعه می گردند. مهارتهای زندگی هم به صورت یک راهکار ارتقای سلامت روانی و هم به صورت ابزاری در پیشگیری از آسیب های روانی – اجتماعی مبتلا به جامعه نظیر اعتیاد ، خشونت های خانگی و اجتماعی ، آزار کودکان ، خودکشی ، ایدز و موارد مشابه قابل استفاده است به طور کلی مهارتهای زندگی ابزاری قوی در دست متولیان سلامت روانی جامعه در جهت توانمندسازی جوانان در ابعاد روانی – اجتماعی است. این مهارتها به افرادکمک می کنند تا مثبت عمل کرده، هم خودشان و هم جامعه را از آسیب های روانی – اجتماعی حفظ کرده و سطح بهداشت روانی خویش و جامعه را ارتقاء بخشند(عیوضی،1383). تاریخچه مهارتهای زندگی آموزش مهارتهای زندگی در سال 1979 و با اقدامات آقای دکتر گیلبرت بوتوین آغاز شد. وی در این سال یک مجموعه آموزش مهارتهای زندگی برای دانش آموزان کلاس هفتم تا نهم تدوین نمود که با استقبال فراوان متخصصان بهداشت روان مواجه گردید. این برنامه آموزشی به نوجوانان یاد می داد که چگونه با استفاده از مهارتهای رفتار جرات مندانه ، تصمیم گیری و تفکر نقاد در مقابل وسوسه یا پیشنهاد سوء مصرف مواد از سوی همسالان مقاومت کنند. هدف بوتوین طراحی یک برنامه واحد پیشگیری اولیه بود . مطالعات بعدی نشان داده آموزش مهارتهای زندگی در صورتی به نتایج مورد نظر ختم می شود که همه مهارتها به فرد آموخته شود. پژوهشها حاکی از آن بودند که این برنامه در پیشگیری اولیه چندین نوع مواد مخدر از جمله سیگار موفق بوده است(سرابی،1378). اهمیت مهارتهای زندگی : پژوهش های متعدد نشان داده اند که خودآگاهی ، عزت نفس واعتماد به نفس شاخص های اساسی توانمندی ها وضعف های هر انسان است. این سه ویژگی فرد را قادر می سازد که فرصت های زندگی اش رامغتنم شمرده برای مقابله با خطرات احتمالی آماده باشد به خانواده و جامعه اش بیاندیشد ونگران مشکلاتی که در اطرافش وجود دارد باشد و به به چاره اندیشی بپردازد. مهارت های زندگی به عنوان واسطه های ارتقای سه ویژگی فوق الذکر در آدم ها می توانند فرد وجامعه را در راه رسیدن به اهداف فوق کمک نمایند(عیوضی،1383). مهارتهای اصلی زندگی : کارشناسان مهارتهای زندگی را در چندین سطح دسته بندی می کنند: • سطح اول : مهارتهای پایه ای و اساسی روان شناختی و اجتماعی هستند این مهارتها به شدت متاثر از فرهنگ و ارزش های اجتماعی هستند نظیر خودآگاهی و همدلی . • سطح دوم : مهارت هایی هستند که تنها در شرایط خاص مورد استفاده قرار می گیرند نظیر مذاکره ، رفتار جرات مندانه و حل تعارض . • سطح سوم : مهارت های زندگی کاربردی هستند نظیر امتناع از سوء مصرف مواد .(کامکار،1380).این مهارتها عبارتند از : 1- مهارت تصمیم گیری: در این مهارت افراد می آموزند که تصمیم گیری چیست و چه اهمیتی دارد آنها همچنین با انواع تصمیم گیری آشنا شده مراحل یک تصمیم گیری را گام به گام تمرین می کنند. دانشجویان همچنین با رابطه موجود میان تصمیم گیری و سایر مهارتهای زندگی از یک سو و رابطه تصمیم گیری با پیشگیری اولیه در بهداشت روانی از سوی دیگر آشنا می شوند. 2- مهارت حل مسئله : این مهارت عبارت است از تعریف دقیق مشکلی که فرد با آن روبرو است شناسایی و بررسی راه حل های موجود و برگزیدن و اجرای راه حل مناسب و ارزیابی فرآیند حل مسئله بطوری که فرد دچار دغدغه و اضطراب نشود و از راه های غیر سالم برای حل مشکلات خویش استفاده نکند. 3- مهارت تفکر خلاق : توانایی تفکر خلاق یک مهارت سازنده و پایه برای نیل به سایر مهارت های مرتبط با اندیشیدن است. در این مهارت افراد فرا می گیرند که به شیوه های متفاوت بیاندیشند و از تجربه های متعارف و معمولی خویش فراتر رفته راه حل هایی را خلق نمایند که خاص و ویژه خودشان است. 4- مهارت تفکر نقاد : این مهارت عبارتست از توانایی تحلیل عینی اطلاعات موجود با توجه به تجارب شخصی و شناسایی آثار نفوذی ارزش های اجتماعی ، همسانان و رسانه های گروهی بر رفتار فردی 5- توانایی برقراری ارتباط موثر : این مهارت به معنای ابزار احساسات ، نیازها و نقطه نظرهای فردی به صورت کلاسی و غیر کلاسی است. 6- مهارت ایجاد و حفظ روابط بین فردی : مهارتی است جهت تعامل مثبت با افراد به ویژه اعضای خانواده در زندگی روزمره.(همان منبع). خود آگاهی : خودآگاهی به معنی توانایی و ظرفیت فرد در شناخت و خویشتن و نیز شناسایی خواسته ها ، نیازها و احساسات خویش است. در این مهارت فرد همچنین می آموزد که چه شرایط یا موقعیت هایی برای وی فشارآور هستند. 8- مهارت همدلی کردن : این مهارت عبارتست از فراگیری نحوه درک احساسات دیگران. در این مهارت فرد می آموزد که چگونه احساسات افراد دیگر را تحت شرایط مختلف درک کند تفاوتهای فردی را بپذیرد و روابط بین فردی خود را با افراد مختلف بهبود بخشد. 9- مهارت مقابله با هیجانها : شناخت هیجانها و تاثیر آنها بر رفتار همچنین فراگیری نحوه اداره هیجانهای شدید و مشکل آفرین نظیر خشم مهارت مقابله با هیجانها نامیده می شود. 10- مهارت مقابله با استرس : در این مهارت مخاطبین فرا می گیرند که چگونه با فشارها و نقش های ناشی از زندگی وهمچنین استرس های دیگر مقابله نمایند(همان منبع) مهارتهای زندگی چیست؟ یکی از راه های پیشگیری از بروز مشکلات روانی و رفتاری ارتقاء ظرفیت روانشناختی افراد می باشد که از طریق آموزش مهارتهای زندگی جامه عمل می پوشد. مهارتهای زندگی عبارت است از مجموعه ای از توانایی ها که زمینه سازگاری و رفتار مثبت و مفید را فراهم می آورند. پژوهش های متعدد و گسترده ای تاثیر مثبت آموزش مهارتهای زندگی را در کاهش سوء مصرف مواد ، پیشگیری از رفتارهای خشونت آمیز ، تقویت اتکا به نفس ، افزایش مهارتهای مقابله با فشارها و استرس ها ، برقراری روابط مثبت و موثر اجتماعی و ... نشان داده اند.نیازهای زندگی امروز ، تغییرات سریع اجتماعی فرهنگی ، تغییر ساختار خانواده ، شبکه گسترده و پیچیده ارتباطات انسانی و تنوع ، گستردگی و هجوم منابع اطلاعاتی انسان ها را با چالشها ، استرس ها و فشارهای متعددی روبرو نموده است که مقابله موثر با آنها نیازمند توانمندی های روانی- اجتماعی می باشد . فقدان مهارتها و تواناییهای عاطفی ، روانی و اجتماعی افراد را در مواجهه با مسائل و مشکلات آسیب پذیر نموده و آنها را در معرض انواع اختلالات روانی ، اجتماعی و رفتاری قرار می دهد(توانمند،1379) . پژوهش های بی شمار نشان داده اند که بسیاری از مشکلات بهداشتی و اختلالات روانی عاطفی ریشه های روانی اجتماعی دارند از جمله پژوهش در زمینه سوء مصرف مواد نشان داده است که سه عامل مهم با سوء مصرف مواد رابطه دارند که عبارتند از عزت نفس ضعیف ، ناتوانی در بیان احساسات و فقدان مهارتهای ارتباطی ( مک دانالد و همکاران ، 1991) . همچنین زیمرمن و همکاران (1992) بین احساس خود کارآمدی شخصی و موفقیت تحصیلی همبستگی معنا داری یافتند . مطالعات زیادی دلالت بر آن دارند که بین عزت نفس ضعیف و سوء مصرف الکل و دارو ، بزهکاری ، بی بندوباری جنسی و افکار خود کشی رابطه وجود دارد . بنابراین با توجه به مدارک و شواهد علمی و به منظور پیشگیری از بروز آسیب های اجتماعی مانند خودکشی ، اعتیاد ، خشونت ، رفتارهای بزهکارانه و اختلالات روانی لازم است به موضوع بهداشت روانی و اهمیت آن توجه بیشتری شود(اکبری،1382) . از طرفی ماهیت مشکلات روانی اجتماعی به گونه ای است که مقابله با آن در سطوح بعدی مداخله ( پیشگیری ثانویه و ثالث ) نه تنها هزینه های قابل ملاحظه ای را از نظر نیروی انسانی و مسایل مالی بر جوامع تحمیل می کند ، بلکه اثر بخشی و کارآمدی آن نیز بسیار محدود و حتی در مواردی ناچیز است . به عنوان مثال بررسی ها نشان می دهد که وقتی یک شخص وابستگی دارویی ( اعتیاد ) پیدا کرد ، در خوشبینانه ترین حالت 20 الی 30 درصد موارد احتمال بهبود وجود خواهد داشت و حتی تحت این شرایط نیز احتمال عود مجدد مشکل وجود خواهد داشت این واقعیات باعث شده که صاحب نظران و متخصصان حیطه بهداشت روانی در جهان تمام کوشش و توجه خود را حول محور برنامه های پیشگیری در سطح اول متمرکز سازند . به همین منظور برنامه های پیشگیری هم در سطح عام و با هدف کاهش و کنترل انواع آسیب های روانی – اجتماعی و هم در سطح خاص و در رابطه با کاهش و کنترل مشکلات خاص ( از قبیل وابستگی دارویی ؛ افسردگی ؛ و ...) در نقاط مختلف جهان طراحی و به مورد اجرا گذاشته شده است(همان منبع). مهارتهای زندگی شامل مجموعه ای از توانایی ها هستند که قدرت سازگاری و رفتار مثبت و کارآمد را افزایش می دهند . در نتیجه شخص قادر می شود بدون این که به خود یا دیگران صدمه بزند ، مسئولیت های مربوط به نقش اجتماعی خود را بپذیرد و با چالش ها و مشکلات روزانه زندگی به شکل موثر روبه رو شود . محققان تاثیر مثبت مهارتهای زندگی را در کاهش سوء مصرف مواد ، استفاده از ظرفیت ها و توانمندی های هوشی و شناختی ، پیشگیری از رفتارهای خشونت آمیز ، افزایش خود اتکایی و اعتماد بنفس و ... مورد تایید قرار داده اند. به ویژه در کاهش سوء مصرف مواد بر نقش کلیدی مهارتهای زندگی تاکید می شود . هم چنین آموزش این مهارتها به عنوان یک روش عام پیشگیری از آسیب های فردی و اجتماعی مورد تاکید بوده است. در مطالعه اسمیت (2004) نشان داده شد که آموزش مهارتهای زندگی به طور قابل توجهی منجر به کاهش مصرف الکل و مواد مخدر در جوانان می گردد. اسمیت و گری (2005) نیز نشان دادند آموزش مهارتهای زندگی اثر معنی داری بر توانائیهای رهبری و مدیریت در جوانان دارد. فرایند نقش مهارت های زندگی در ارتقای بهداشت روان را به شکل زیر می توان نشان داد : یادگیری موفقیت آمیز مهارتهای زندگی ، احساس یادگیرنده را در مورد خود و دیگران تحت تاثیر قرار می دهد و علاوه بر این کسب این مهارتها نگرش دیگران را نیز در مورد فرد تغییر می دهد . به همین خاطر کسب مهارت های زندگی هم شخص را تغییر می دهد و هم محیط را ، و این اصل دو سویه ، ارتقای بهداشت روان را شتابی دوچندان می بخشد(سروستانی،1380). موارد کاربرد مهارت های زندگی : الف ) افزایش سلامت روانی و جسمانی 1- تقویت اعتماد به خویشتن و احترام به خود 2- تجهیز اشخاص به ابزار و روش های مقابله با فشارهای محیطی و روانی 3- کمک به تقویت و توسعه ارتباطات دوستانه ، مفید و سالم 4- ارتقای سطح رفتارهای سالم و مفید اجتماعی. ب) پیشگیری از مشکلات روانی ، رفتاری و اجتماعی شامل پیشگیری از : 1- مصرف سیگار و سوء مصرف مواد مخدر 2- بروز اختلالات روانی و مشکلات روانی – اجتماعی 3- خودکشی در نوجوانان و جوانان 4- رفتارهای خشونت آمیز 5- شیوع ایدز 6- بی بند و باری جنسی 7- افت و کاهش عملکرد تحصیلی(سیدمحمدی،1374) در ادامه به چند نمونه از مهمترین مهارت های زندگی به طور مفصل پرداخته شده است . مهارت همدلی : همدلی کردن یکی از مهارتهای مهم و قابل توجه زندگی است که نه کسب آن راحت است و نه اجرای ان ، همدلی پایه و اساس ارتباط با دیگران است .همدلی توانایی درک حالت ها ،احساسات عاطفی دیگران و برقراری ارتباط فکری و قلبی می باشد و. همدلی چیزی فراتر از یک ارتباط ظاهری یا زبانی است . یکی از وسایل ارتباطی مهم در همدلی زبان می باشد . همانطور که در حدیثی از امام علی (ع) آمده است : « ما من شی اجلب تقلب الانسان من لسان» ( هیچ چیز به اندازه زبان ، دل انسان را به طرف خود نمی کشاند) . همدلی مهارتی است که اگر به طور درست یادگرفته شود و رعایت شود می تواند پایه و اساسی شود برای ارتباط های موثر و سازنده .امدادگران گروهی هستند که خیلی زیاد به این مهارت نیاز دارند چرا که برخورد مبتنی بر ارتباط همدلانه با افراد آسیب دیده می تواند اثر بخش باشد (خیراتی ، 1384 ) . همدلی چیست ؟ صاحبنظران و روان شنا سان تعاریف زیادی در خصوص همدلی ارائه کرده اند که در این جا برخی از این تعاریف نقل شده است .به عنوان مثال : 1ـ همدلی ، توانایی درک حالتها ، احساسات عاطفی دیگران و مهارت در رفتار با دیگران ، متناسب با واکنشهای احساسی مخاطب و نیز بهره گیری از احساسات خود در جهت تحقق اهداف است . 2ـ همدلی به معنی یکرنگی و ارتباط بر اساس عاطفه و محبت است .در این ارتباط نوع دوستی و غم خواری و محبت در محوریت قرار می گیرد . 3ـ همدلی قابلیتی است که وجود آن را از نخستین سالهای زندگی در کودک می توان مشاهده کرد از نخستین سالهای زندگی ، بسیاری از رفتارهای کودک حاکی از این واقعیت است که او قادر به درک دیگران است و می تواند با آنها همدلی کند . 4ـ همدلی نوع خاصی از توجه داشتن به دیدگاه دیگری است به این معنی که « فرد از طریق ادراک واکنشهای عاطفی دیگران ، واکنشهای عاطفی را از خودش نشان می دهند، که به آن همدلی می گویند .»( لاکانی و همکاران ، 1382) . اجزای همدلی : از نگاه روان شناسان همدلی دارای دو جزء است که عبارتند از : الف ) شناختی ب) عاطفی اجزای شناختی در همدلی عبارتند از: توانایی در شناسایی ، نامگذاری حالات دیگران و توانایی در حدس زدن دیدگاه شخص دیگر . اجزاء عاطفی در همدلی عبارتند از : توانایی در نشان دادن پاسخ عاطفی مناسب به منظور برقراری روابط همدلانه با دیگران . فرد باید بتواند خود را بر جای دیگران بگذارد ، امور را از دیدگاه آنان ببیند و از خود بپرسد که اگر من به جای او وشرایط او بودم چه احساسی داشتم ؟ شرط لازم برای انجام چنین کاری ایجاد همدلی بین افراد و اعتماد متقابل است . به عبارت دیگر اعتماد متقابل هنگامی بوجود می آید که طرفین درگیر ،در ارتباط نسبت به همدیگر یکدلی ، آسایش و امنیت خاطر داشته باشند ( همان منبع ) . توانایی همدلی در افراد افراد مختلف از نظر توانایی و تمایل به همدلی کردن با یکدیگر متفاوت اند . تفاوت موجود در میل به همدلی در افراد مختلف به نحوه تربیت کودکان از جانب والدین بستگی دارد. درصد قابل توجهی از رفتارهای کودکان از طریق تماشای نحوه ی واکنش نشان دادن اطرافیان در مقابل درماندگی دیگران شکل می گیرد .کودکان با تقلید از آنچه که می بینند مجموعه رفتارهایی از تنش های هاکی از همدلی را در خود بوجود می آورند . از جهت دیگر شاهد این واقعیت هستیم که با بزرگتر شدن کودکان و ورود آنها به جامعه توان همدلی در افراد کاهش می یابد و این یکی از بزرگترین معضلات جامعه صنعتی است ( تمیمیان ، 1386 ) . راه های رسیدن به همدلی : هر گاه بتوان چهار چوب ذهنی دیگران را شناخته ودانست چه چیزی برایشان اهمیت دارد، می توان با برآوردن انتظاراتشان به سهولت با آ نها رابطه گرم و صمیمانه ایجاد کرده و آنها را متاثر از خود کرد .برای شناخت چهارچوب های ذهنی افراد مختلف اطلاعاتی بدست آورد ، از نقاط ضعف ، حساسیت ها و گرایشهای آنها اگاه شده و سپس مسائل را از دریچه چشم آنها دید .برای ایجاد ارتباطی موفق با یکدیگر باید چار چوبهای ذهنی ، متقابل و همساز باشند . خواه چار چوب های ذهنی افراد به طور طبیعی به هم نزدیک باشند و خواه به اختیار آنها را به هم نزدیک کنند ، هر چه این تعاون بیشتر شود ، ارتباط افراد با یکدیگر موفق تر و توان همدلی کردن آن ها با دیگران بالاتر می رود ( همان منبع ) . هدف از ایجاد همدلی اگر توانایی همدل شدن را نوعی ارتباط بر اساس عاطفه و محبت بدانیم هدف از ایجاد آن را باید نگریستن به مشکلا ت از زاویه دید دیگران دانست. به این مفهوم که باید با صرف وقت کوشید تا مسائل را از چشم انداز دید طرف مقابل دید و توجهی ایثار گرانه ،عمیق و واقعی به احساسات طرف مقابل داشته ودر انجام این هدف مسئولیت پذیری و تعادل دو جانبه را اساس ومحور اصلی این ارتباط داد. با یک بررسی اجمالی در جامعه می توان پی برد که در درون هر جامعه ، نهاد یا سازمانی ایجاد می شود یا به صورت خود جوش ویا به صورت ایجاد شده که از طرف دولت به این امر مهم اقدام می کنند. هنگامی که در گوشه ای از کشور حادثه ای غیر مترقبه رخ می دهد و مردم بدون هر گونه حکم قانونی وبدون هیچ چشم داشت مالی به کمک حادثه دیده گان می شتابند ایجاد موسساتی مانند هلال احمر وصلیب سرخ جهانی وپزشکانی بدون مرز و بسیاری از این گونه نهاد ها نشانگر همدلی اجتماعی و گروهی می باشد ولی باید توجه داشت که در جوامع اولیه که روابط انسانی قوی تری وجود داشته ، همدلی جهت عاطفه پر رنگ تری را نشان داده است ولی با پیشرفت صنعت و درگیر شدن خانواده ها با زندگی پیچده صنعتی وتغییر نظام خانواده ها از حالت پر جمعیت و قبیله ای به کم جمعیت و تک خانواده ای باعث شده تا ارتباطات از محور عاطفه و محبت به ارتباطاتی با محور قانون وکار تغییر نماید ( وکیلیان ، 1383) . مهارت ارتباط بین فردی مهارت ارتباط بین فردی عبارت است از فرایند تبادل پیام ها ، عقاید ، نظرات ، احساسات ، اعمال و واکنش های بین فرد منبع ( فرستنده ی پیام ) و فرد دریافت کننده (گیرنده پیام ) .این فرایند رودرو ، پویا ،هدفدار و مشارکتی است و به جهت رسیدن به نوعی تبادل تجربیات به صورت قابل درک برای طرفین صورت می گیرد . به عبارتی افراد در صدد هستند که وجه اشتراکی بین خودشان و دیگران را بیابند . هدف ارتباط ، رسیدن به نتایج دلخواه است . همانگونه که گفته شد ارتباط یک فرایند است ؛ لذا پویا ، روان ، متحرک و همیشه در حال تغییر است . پس ساکن نیست .توجه به نکات اصلی این فرایند بسیار مهم است .ارتباط :ارتباط عبارت است از « انتقال و اشتراک معانی » معانی ممکن است عقاید ، تصاویر یا اندیشه هایی باشند که به صورت سمبل ( نوشتاری ، گفتاری ، صوتی ) بیان می شود .باید دانست که واژه ها و سمبل هایی که مورد استفاده قرار می گیرند ، به خودی خود دارای معنا نیستند .بلکه به افرادی که از آن ها استفاده می کنند بستگی دارند . به بیان دیگر برداشت افراد مختلف از پدیده واژه کلام یا حرکتی خاص ممکن است کاملا با هم متفاوت باشد و اینجاست که برداشت های متفاوت معانی ، تفسیر های مختلفی در ذهن افراد ایجاد می کند . در این حالت ارتباط مطلوب صورت نمی گیرد . زیرا ارتباط بین دو نفر بر اساس درک مشترک ا ز معانی اتفاق می افتد .هر چقدر درک دو نفر از موضوع مشخصی به هم نزدیک باشد ارتباط قوی تری برقرار می شود و بالعکس ( مرکز رشد و آموزش وزارت آموزش و پرورش ، 1386) . اجزای فرایند ارتباط 1 ـ منبع یافرستنده : منبع در واقع همان منشع پیام است ، منبع می تواند گیرنده هم باشد ( بازخورد ) برخی از عوامل بر میزان تاثیر و قابلیت اطمینان منبع موثر است ، که عبارتند از : مهارت های ارتباطی مانند صحبت کردن و شنیدن، برخورداری از معلومات کافی و عقاید صحیح نسبت به موضوع و مخاطبین خود رفتار و عملکرد او نسبت به موضوع . 2 ـ پیام : پیام مفهومی است که مبادله می شود . ارائه پیام ممکن است به اشکال زیر باشد : دادن اطلاعات ، سرگرم کردن ، تشویق ، انگیزه دادن ، تصحیح اشتباهات ، پرسش در مورد موضوعی و یا ارائه یافته های یک پژوهش یا تجربه . بسیاری از پیام ها ممکن است به صورت کلامی یا زبانی ارائه شود ، اما پیام های غیر کلامی هم اهمیت بسیاری دارند مانند : تن صدا ، حرکات بدن ، حرکات دست ها ، اشکال صورت و ... 3 ـ کانال ارتباط : از طریق راه ارتباطی، پیام از منبع به گیرنده منتقل می شود ، راه های ارتباطی بسیاری وجود دارند . در ارتباط بین فردی ، مکالمات رودررو ، مشاوره و محاسبه ـ ارتباط گروهی بحث گروهی ، سخنرانی و در ارتباط جمعی رسانه های گروهی می توانند کانالهای ارتباطی باشند . یکی از مهمترین مزایای ارتباط بین فردی دریافت سریع بازخورد ( فید بک ) است .فرد می تواند در یک مکالمه ، مصاحبه یا مشاوره ، آگاهی ، علاقمندی ، توجه احساسات و عقاید مخاطب خود به موضوع را دریافت کند . و این بازخورد ها در تعمیق رابطه و تداوم اثر بخشی آن بسیار موثر است . 4 ـ گیرنده پیام : دریافت کننده پیام فردی است که با او صحبت می شود . او پیام شما را تفسیر می کند و متناسب با الگو های رفتاری خود واکنش های متفاوتی نشان می دهد . شناسایی دقیق مخاطب خیلی مهم است . آگاهی ، نگرش ها ، ارزش ها ، رفتارها ، حتی زمینه های خانوادگی و نظرات او نسبت به موضوع مورد بحث. همانطور که گفته شد ، فرایند ارتباط ماهیتی پویا دارد و دایما در حال تغییر است . یک رابطه ی ناقص و شکست خورده در یک زمان ممکن است در زمانی دیگر به ارتباطی عمیق ،دوستانه و صمیمی تبدیل شود (همان منبع). طبیعت و خصوصیات ارتباط بین فردی ارتباط بین فردی را می توان به صورت ارتباط رودررو و مستقیم بین افراد تعریف کرد . خصوصیات آن عبارت است از : 1 ـ هم فرستنده و هم دریافت کننده پیام ، حاضر و آگاهند . 2 ـ هر فرد شرکت کننده در فرایند ارتباط هم فرستنده است و هم دریافت کننده ( ارتباط فعال و متقابل ) . باید دو طرف دایما در جهت تطابق و سازگاری با یکدیگر تلاش نمایند . به هم گوش کنند ، یکدیگر را مشاهده نمایند و به نظرات یکدیگر احترام بگذارند . 3 ـ در ارتباط بین فردی مطلوب دو طرف باید آنقدر همبستگی داشته باشند که هر یک بتواند خود را جای دیگری بگذارد و تا احساس و نیاز طرف مقابل را بهتر تشخیص دهند . 4 ـ در ارتباط بین فردی ، معانی از اعمال و رفتار دو طرف شکل می گیرد ؛ این رفتار کلامی با غیر کلامی در برقراری ارتباط موثر ، بسیار مهم است (مرکز رشد و آموزش وزارت آموزش و پرورش ، 1386). مهارتهای مقابله ای مفهوم مقابله امروزه علی رغم تغییرات عمیق فرهنگی و تغییر در شیوه های زندگی ، بسیاری از افراد در رویارویی با مسائل زندگی فاقد توانایی های لازم و اساسی هستند و همین امرآنان را در مواجهه با بامسائل زندگی روزمره آسیب پذیر کرده است . پژوهشهای بی شماری نشان داده اند که بسیاری از مشکلات بهداشتی و اختلالات روانی ـ عاطفی ریشه های روانی ـ اجتماعی دارند .برای مثال : پژوهش در زمینه ی اعتیاد و سوء مصرف مواد نشان داده است که سه عامل مرتبط با سوء مصرف مواد و رفتارهای مخاطره آمیز عبارتند از : عزت نفس ضعیف ، ناتوانی در بیان احساسات و فقدان مهارتهای ارتباطی . هر فردی در زندگی با چالشها و مشکلاتی مواجهه می شود ،با این حال هر کس به شیوه خاص خود به مسائل پاسخ می دهد . برخی ها هنگام روبرو شدن با مشکلات می کوشـند با ارزیابی درست و منطقی مو قعیت و با استفاده از را هبردهایی مانند مسا له گشایی ، تفکر مثبت و استفاده موثر از سیستمهای حمایتی با موقعیت مقابله کنند .ودر مقابل برخی دیگر با برخورد های نا سازگارانه با مسائل، سعی میکنند به روشهای مختلف مانند پناه بردن به الکل و مواد مخدر و سایر راهبردهای مقابله ای نا کارآمد از رویارویی با مشکلات اجتناب کنند . عیب عمده این نوع راهبردهای اجتنابی این است که اگر چه در کوتاه مدت موثر واقع می شوند و به فرد آرامش موقت می بخشند ولی در دراز مدت پیامد های منفی بسیار دارند و فرد را از احساس خود کارآمدی و عزت نفس و خود ارزشمندی محروم می سازد . پژوهشگران این دو نوع سبک مقابله با مشکلات را به ترتیب مقابله مسا له مدار و هیجان مدار نامیده اند .اینکه فرد در هنگام مواجهه با موقعیتهای د شوار به کدامیک از این راهبردها متوسل شود به ارزیابی او از موقعیت (ارزیابی اولیه ) و توانایی اش در مقابله با این موقعیت (ارزیابی ثانویه) بستگی دارد . امروزه پژوهشگران با برسی راهبردهای مقابله ای افراد موفق و ناموفق نکات بسیار مهمی را روشن کرده اند . این مطالعات نشان داده اند کسانی که به طور موفقیت آمیز با مشکلات مقابله می کنند ،افرادی هستند که خود را به مجموعه ای از مهارتهای مقابله ای مجهز کرده اند ( کلنیکه ، به نقل از محمد خانی ، 1377) . مهارت حل مساله حل مساله مهارتی است که فرد می تواند در هنگام برنامه ریزی برای برخورد با مشکلات زندگی از آن استفاده کند . استفاده از راهبردهای حل مساله موجب افزایش اعتماد به نفس فرد می شود . و همچنین احساس توانمندی و تسلط در او تقویت می شود و همچنین مهارتهای موثر حل مساله با سازگاری شخصی خوب ، ارتباط دارد. مهارت خود آرام سازی خود آرام سازی مهارتی است موثر برای کاهش تنش و اضطراب های روزمره . این مهارت بر سه عامل تاثیر فراوان دارد : الف : محیط : فرد بایددر یک محیط آرام و بدور از عوامل مزاحم و در راحت ترین حالت قرارگیرد . ب: بدن : وقتی فرد این مهارت را انجام می دهد بدنش آرام می شود و ضربان قلب اوکند تر می شود و عضلات و ماهیچه های بدنش از حالت تنیدگی خارج می شود . ج : ذهن : اصلی ترین قسمت در این مهارت ذهن است . فرد با تمر کز بر ذهن خود و دور ریختن افکار مزاحم و تکرار کلمه « آرام » ذهنش آرام می گیرد . واژه ی هوش هیجانی به پیتر سالووی از دانشگاه یل و جان مایر منصوب است. هر چند این نویسندگان ادعایی در مورد این اصطلاح ندارند و لی سوالی که مطرح است این که از چه زمانی این مو ضوع به بحث همگانی تبدیل شد ؟ در جواب باید گفت از حدود سال 1990 میلادی در ادبیات پژوهشی به کار برده می شد اما عمومیت یافتن آن به سال 1995 هنگامی که کتاب هوش هیجانی نوشته دانیل گلمن پر فروش ترین کتاب نیویورک شد . سوال دیگری که می توان مطرح کرد ، این است که دلیل توجه زیاد به هوش هیجانی چیست ؟ البته باید توجه داشت که اصطلاح جالب هوش هیجانی در این توجه بی تاثیر نیست اما دلیل اصلیش این است که مطالعات جدید پیش از پیش ارتباط واضح میان عواطف ، شیمی مغز ، خوشبختی ، سلامتی و موفقیتهای عمومی در زندگی را نشان می دهد . عواطف وسیله صحبت بدنمان با ماست و به ما می گوید که بدن برای سلامتی و خوشبختی به چه چیزی نیاز دارد . عواطف در طی میلیونها سال تغییر و اصلاح تدریجی بشر برای کمک به کامیاب شدن و ادامه زندگی طراحی شده است ( استیوهن، 1990،به نقل از پارسا ، 1380 ) . هوش هیجانی یا عاطفی چیست؟ هوش عاطفی یا هوش هیجانی (یا EQ) شامل شناخت و کنترل عواطف و هیجان های خود است. به عبارت دیگر، شخصی که EQ بالایی دارد سه مولفهٔ هیجان ها را به طور موفقیت آمیزی با یکدیگر تلفیق می کند (مولفهٔ شناختی، مولفهٔ فیزیولوژیکی و مولفهٔ رفتاری).(گنجی،1377) تعاریف مختلف برای هوش هیجانی ▪ هوش هیجانی یعنی داشتن مهارت هایی تا بدانیم کی هستیم، چه افکار، احساسات، عواطف و انسجام رفتاری داریم. ▪ هوش هیجانی یعنی شناخت عواطف خود و دیگران، تا بتوانیم بر اساس آن رفتاری مبتنی بر اخلاق و وجدان اجتماعی داشته باشیم. ▪ هوش هیجانی شامل توانایی هایی مانند اینکه شخص بتواند انگیزه اش را حفظ کند و در مقابل مشکلات استقامت کند، در شرایط بحرانی و تکانش ها خودش را کنترل کند و خونسردی اش را حفظ کند، کامیابی را به تاخیر بیاندازد، با دیگران همدلی کند و امیدوار باشد(پارسا،1380) تاریخچه هوش هیجانی اولین بار در سال 1990 روانشناسیبه نام <سالوی>، اصطلاح هوش هیجانی را برای بیان کیفیت و درک احساسات افراد، همدردی با احساسات دیگران و توانایی اداره مطلوب خلق و خو به کار برد. در حقیقت این هوش مشتمل بر شناخت احساسات خویش و دیگران و استفاده از آن برای اتخاذ تصمیمات مناسب در زندگی است؛ به عبارتی عاملی است که به هنگام شکست، در شخص ایجاد انگیزه می کند و به واسطه داشتن مهارتهای اجتماعی بالا منجر به برقراری رابطه خوب با مردم می شود. تئوری هوش هیجانی دیدگاه جدیدی درباره پیش بینی عوامل موثر بر موفقیت و همچنین پیشگیری اولیه از اختلالات روانی فراهم می کند که تکمیل کننده علوم شناختی، علوم اعصاب و رشد کودک است. قابلیتهای هیجانی برای تدبیر ماهرانه روابط با دیگران بسیار حائز اهمیت است(گنجی،1377). هوش هیجانی از نظر گلمن : به نظر گلمن (1995) هوش هیجانی هم شامل عناصر درونی است و هم بیرونی . عناصر درونی شامل میزان خود آگاهی ، خود انگاره ، احساس استقلال و ظرفیت خود شکوفایی و قاطعیت می باشد . عناصر درونی شامل روابط بین فردی ، سهولت در همدلی و احساس مسئولیت است . همچنین هوش هیجانی شامل ظرفیت فرد برای قبول واقعیات ، انعطاف پذیری ، توانایی حل مشکلات هیجانی ، توانایی حل و مقابله با استرس و تکانه ها می شود . گلمن هوش هیجانی را از IQجدا کرده و به نظر او هوش هیجانی شیوه استفاده ی بهتر از IQ را از طریق خود کنترلی ، اشتیاق و پشتکار و خود انگیزی شکل می دهد . او مفهوم هوش هیجانی را در پنج حوزه قرار میدهد 1ـ آگاهی از هیجانات خود:خود آگاهی _ بازشناسی احساس ،آنگونه که رخ می دهد محور اصلی هوش هیجانی است . توانایی و کنترل لحظه به لحظه احساسات ،برای بینش روان شناختی و درک خویشتن ،اساسی است . تعریفی که گلمن برای خود آکاهی کرده چنین است :درک عمیق و روشن از احساسات ، هیجانات ،نقاط ضعف و قوت ،نیاز ها و سائق های خود . افرادی که به احساسات و هیجانات خود اطمینان بیشتری دارند ،مهارت بیشتری در هدایت و کنترل وقایع زندگی از خود نشان می دهند ، در کار های خود دقیق هستند امید واری آنها غیر واقع بینانه نمی باشد و مسئولیتی را قبول می کنند که در حد توان باشد همچنین این افراد با خود و دیگران صادق بوده و خیلی خوب می دانند که هر نوع احساسی تا چه اندازه ای بر آنها و اطرافیان تاثیر می گذارند (پارسا ، 1380) . 2- کنترل هیجانات :کنترل هیجانات به شیوه مناسب مهارتی است که به دنبال خود آگاهی ایجاد می شود اشخاص کار آمد در این حیطه بهتر می توانند از هیجانهای منفی نظیر نا امیدی ،اضطراب ، تحریک پذیری رهایی یابند و در فراز و نشیبهای زندگی کمتر با مشکل مواجه می شوند و یا در صورت بروز مشکل به سرعت می توانند از موقعیت مشکل زا و ناراحت کننده به شرایط مطلوب باز گردند . بر عکس افرادی که، در این حیطه توانایی کمتری دارند . (همان منبع) 3- خود انگیختگی : این مولفه مربوط به تمرکز هیجانها برای دست یابی به اهداف با قدرت ،اطمینان ،توجه و خلاقیت می باشد . افراد خود انگیخته،ارضاء و سرکوب خواسته ها را به تاخیر می اندازد ، اغلب به تکمیل یک عمل می پردازند . آنها همواره در تکاپوی و حرکت هستند و تمایل دارند که همیشه موثر و مولد باشند . از نظر گلمن خود انگیزی زبان سائق پیشرفت می باشد و کوششی جهت رسیدن به حد مطلوبی از فظیلت افرادی که این خصیصه را زیاد دارند ، همیشه در کارهای خود نتیجه محور هستند و سائق زیادی در آنها برای رسیدن به اهداف و استاندارد ها وجود دارد . و به طور کلی خود انگیختی یک صفت ضروری برای افراد می باشد زیرا از طریق خود انگیختگی است که می توان به پیشرفت مورد انتظار رسید . (همان منبع) 4- تشخیص هیجانات در دیگران : همدلی اساس مهارت مردمی است . افراد همدل با سر نخهای ظریف اجتماعی و تامل هایی که بیانگر نیازها و خواسته های دیگران باشد مانوس و آشنا هستند . این مهارت افراد را در حیطه ی آموزش حرفه ای و مدیریت توانمند می سازد . این مولفه با احساس مسئولیت در قبال دیگران نسبت بیشتری دارد و به عقیده ی گلمن عبارت است از درک احساسات و جنبه های مختلف دیگران و به کارگیری یک عمل منا سب و واکنش مورد علاقه برای افرادی که پیرامون ما هستند . همدلی به معنی من خوبم تو خوبی نیست و به این معنی هم نیست که تمام احساسات طرف مقابل را تایید و تحصین کنیم ، همدلی بیشتر به معنی تامل و ملاحظه ی احساسات دیگران است .(همان منبع) 5- کنترل روابط : مهارت در این حیطه با توانایی مشترک در کنترل هیجان و تامل سازگارانه با دیگران همراه است . همچنین به جنبه های زاتی رهبری و روابط میان فردی منظم ، موزون و سازگار ارتباط دارد. به نطر گلمن افرادی که می خواهند در ایجاد رابطه با دیگران موثر واقع شوند باید توانایی تشخیص ،تفکیک و کنترل احساسات خود را داشته باشند سپس از طریق همدلی یک رابطه مناسب برقرار کنند این مهارت شامل دوست یابی نمی شود گر چه افرادی را که این مهارت را دارند خیلی سریع یک جو دوستانه با افراد ایجاد می کنند ولی این مهارت به دویت یابی هدفمند مربوط می شود . این افراد به راحتی می توانند مسیر فکری رفتار دیگران را در سمتی که می خواهند هدایت کنند هچنین گلمن در کتاب اخیر خود با عنوان (هوش هیجانی در کار )پنج مولفه ی فوق را به بیست و پنج توانش هیجانی تقسیم می کند نظیر : آگاهی سیاسی ، نظم کارکنان ،اعتماد به نفس ،هشیاری ،و انگیزه ی پیشرفت و ..(همان منبع) هوش هیجانی از نظر بار – آن یکی دیگر از نظریه پردازان مدل مختلط هوش هیجانی بار – آن(1997) است . هوش هیجانی به وسیله بار – آن به این صورت تعریف شده است :یک دسته از مهارتها ،استعدادها و توانایی ها ی غیر شناختی که توانایی موفقیت فرد را در مقابل با فشار ها و اقتضاهای محیطی افزایش می دهد . بنا براین هوش هیجانی یکی از عوامل مهم در تعیین مو فقیت فرد در زندگی است و مستقیما بهداشت روانی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد . هوش هیجانی با سایر تعیین کنندها ی مهم از قبیل آمادگی زیست – پزشکی ،استعداد هوش شناختی و واقعیت ها و محدودیت های محیطی در تعامل است ( اکبرزاده ، 1383 ) . مدل بار- آن از هوش هیجانی چند عاملی است و مربوط به استعدادهایی برای عملکرد است تا خود عملکرد (یعنی استعداد موفقیت تا خود موفقیت ). این مدل همچنین فرایند مدار است تا نتیجه مدار . ماهیت جامع این مدل مفهومی بر اساس گروهی از مولفه های عاملی (مهارت هوش هیجانی )و روشی که آنها تعریف می شوند ، قرار دارد . بار- آن هوش هیجانی را در پانزده خرده مقیاس پرسشنامه هوش بهر هیجانی بار- آن معرفی کرده است . هوش هیجانی و مهارت های هیجانی در طی زمان رشد می کنند ، طی زندگی تغییر می کنند و می توان با آموزش و برنامه های اصلاحی مانند تکنیک های درمانی آنرا بهبود بخشید (همان منبع) پانزده عاملی که توسط بار- آن به عنوان عامل هوش هیجانی در نظر گرفته شده اند عبارتند از : 1. خود آگاهی هیجانی ،2. احترام به خود ،3.قاطعیت ،4.خود شکو فای ،5.استقلال6 همدلی7 انعطاف پذیری 8 تحمیل استرس 9 .حل مساله 10. واقعیت سنجی 11. مسئولیت پذیری اجتماعی 12. کنترل تکانه 13. شاد کامی 14. خوش بینی 15 .روابط بین فردی (همان منبع) بار- آن ، مدلی از توانش های هیجانی را ارائه داده است که این مدل پنج حیطه یا گستره از مهارت ها را در بر می گیرد: 1. مهارت درونی فرد : که خود آگاهی هیجانی (باز شناسی و فهم احساسات خود )،جرات (ابزار احساسات ، عقاید ، تفکرات و دفاع از حقوق شخصی به شیوه ای سازنده ) خود تنظیمی (آگاهی ، فهم ، پذیرش و احترام به خویش) ، خود شکوفایی ( تحقق بخشیدن به استعدادهای با لقوه خویشتن ) و استقلال (خود فرمانی و خود کنترلی در تفکر و عمل شخص و رهایی از وابستگی هیجانی ) را در بر می گیرد(حسن زاده،1386) . 2- مهارت میان فردی : که شامل روابط میان فردی ( آگاهی ، فهم و درک احساسات دیگران ) ایجاد و حفظ روابط رضایت بخش دو جانبه که به صورت نزدیکی هیجانی و وابستگی مشخص می شود . تعهد اجتماعی (عضو موثر و سازنده گروهی اجتماعی خود بودن ، نشان دادن خود به عنوان یک شریک خوب ) و همدلی است (همان منبع). 3- سازگاری : که شامل مساله گشایی ( تشخیص و تعریف مسایل ، همچنین ایجاد راهکاری موثر ) آزمون واقعیت ( ارزیابی مطابقت میان آنچه بطور ذهنی و آنچه بطور عینی تجربه می شود ) و انعطاف پذیری (تنظیم هیجان، تفکر رفتار به هنگام تغییر موقعیت و شرایط ) می باشد (همان منبع). 4-کنترل استرس: که توانایی تحمیل استرس (مقاومت در برابر وقایع نا مطلوب و موقعیت استرس زا ) ، کنترل تکانه (ایستادگی در برابر تکانه یا انکارتکانه) را شامل می شود .(همان منبع) 5 – خلق عمومی : که شامل شادی (احساس رضایت خویشتن، شاد کردن خود و دیگران ) و خوش بینی (نگاه به جنبه های روشن زندگی و حفظ نگرش مثبت حتی در مواخهه با ناملایمات است ( همان منبع). مولفه های هوش هیجانی الف ـ مولفه های درون فردی : این مولفه، توانایی های شخص را در آگاهی از هیجان ها و کنترل آن ها مشخص می کند : ب ـ خود آگاهی عاطفی ( هیجانی ) :میزان آگاهی فرد از احساسات خویش است که درک و فهم این احساسات را بررسی می کند . 2ـ جرات مندی : این مولفه ابراز احساسات ، باورها ، افکار ، دفاع منطقی و مطلوب از حق و حقوق خویشتن را مورد بررسی قرار می دهد . 3ـ حرمت نفس: توانایی خودآگاهی و درک خویشتن و احترام به خود را بررسی می کند . 4ـ خود شکوفایی: توانایی تشخیص استعدادهای ذاتی و استعداد انجام کارهایی را که شخص می تواند و می خواهد ، و از انجام آنها لذت می برد ، را بررسی می کند . 5 ـ استقلال عمل : توانایی خود رهبری ، خویشتن داری فکری و عملی ، و رهایی از وابستگی های هیجانی را بررسی می کند (حاجی پور،1383). ب) مولفه های سازگاری : انعطاف پذیری ، حل مسئله و واقع گرایی شخصی را مورد بررسی قرار می دهد . 1ـ آزمون واقعیت : توانایی ارزیابی رابطه ی بین تجربه ی عاطفی و عینیت های موجود را بررسی می کند . 2ـ انعطاف پذیری : توانایی همسازی با هیجان ها ، افکار و رفتارهای فرد را در شرایط ، موقعیت ها و متغیر های مختلف بررسی می کند . 3 ـ حل مسئله : توانایی تشخیص و تعریف مشکلات خلق و خوی و کاربست راه حل های موثر را مورد مطالعه قرار می دهد(همان منبع) . ج) مولفه های خلق وخوی عمومی (کلی ) : نشاط و خوش بینی فرد را مورد بررسی قرار می دهد : 1ـ خوش بینی : توانایی توجه به جنبه های روشن تر زندگی و حفظ نگرش مثبت را حتی هنگام وجود احساسات منفی و ناخوشایند ، مورد بررسی قرار می دهد . 2ـ نشاط : توانایی احساس رضایت از زندگی ، احساس رضایت از خود و دیگران ، و ابراز احساسات مثبت را بررسی می کند(همان منبع) . د) مولفه های میان فردی : توانایی های شخصی را برای سازگاری با دیگران و مهارت های اجتماعی را بررسی می کند : 1ـ هم حسی : توانایی آگاهی از احساسات دیگران و تحسین آن احساسات را بررسی می کند . 2ـ مسئولیت اجتماعی : توانایی فرد را در معرفی خود به عنوان عضوی مفید ، سازنده و دارای حس همکاری در گروه اجتماعی خویش مورد بررسی قرار می دهد . 3ـ روابط بین فردی: توانایی ایجاد و حفظ روابط رضایت بخش متقابل که نزدیکی عاطفی ، صمیمیت و دادوستد مهر آمیز را که از ویژگی های آن است را بررسی میکند (همان منبع). ه ) مولفه های کنترل تنش ها : توانایی تحمل تنش و کنترل تکانه ها را بررسی می کند. 1ـ تحمل تنش ها : توانایی تحمل فرد را در برابر رویدادهای ناخوشایند ، شرایط تنش زا و هیجان های شدید ، بررسی می کند . 2 ـ کنترل تکانه ها : توانایی و مقاومت فرد را در برابر تنش ها یا وسوسه و کنترل هیجان های خویش را بررسی می کند(همان منبع) . تفاوت بین هوش عمومی IQ و هوش هیجانی EQ با فکر کردن به با هوش ترین افرادی که می شناسید احتمالا چند خصیصه بارزشان را می توان به خاطر آورد . به احتمال زیاد این افراد با کمترین تلاش ، بالاترین نمره ها را در مدرسه می گیرند یا آنها شغل های خوبی دارند ولی در ارتباط با همکلاسی هایشان و همکارانشان موفق نیستند و با آنکه دوستان زیادی دارند ولی روابط جدیشان اندک است . حال به چند نفر از موفق ترین افراد در زندگیتان و به خصیصه های مشترکی که آنها با یکدیگر دارند فکر کنید .بدون شک دایره دوستان این افراد بزرگ و متنوع است . ارتباط شخصیشان قوی و زندگی خانوادگیشان مملو از افتخار و کامیابی است . آنها نسبت به دیگران حتی آنهایی که تازه ملاقات می کنند علاقه نشان می دهند . آنها رضایت بیشتری از شغل خود دارند ، در مدرسه احترام همسالانشان را بر می انگیزند و به خاطر انجام مسولیت هایشان پیشرفت کرده و حتی ترفیع می گیرند . آنها عواطفشان بدون ریاکاری ، احساسات شان بدون نخوت و اعتماد به نفسشان عاری از هر خود نمایی است . تفاوت بین دو گروه تفاوت میزان هوش بهر IQ یا ضریب هوشی و چیزی است که EQ یا هوش هیجانی نامیده می شود . هوش هیجانی شیوه پذیرفته شدن برای ارزیابی موفقیت یک فرد است ، چه در مدرسه و چه در محیط کار شیوه ای که امروزه در آمریکا رو به گسترش است .(متقی زاده ، 1382) نظریه پردازان هوش هیجانی معتقدند که هوشبهر IQ به ما می گوید که چه کاری می توانیم انجام دهیم در حالی که هوش هیجانی EQ به ما می گوید که چه کاری باید انجام دهیم . ضریب هوشی ( هوش شناختی ) شامل توانایی برای یاد گیری ، تفکر منطقی و انتزاعی می شود در حالی که هوش هیجانی به ما می گوید که چگونه می توانیم از IQ در جهت موفقیت در زندگی و پیشرفت روزمره استفاده کنیم . هوش هیجانی شامل توانایی ما در جهت خود آگاهی هیجانی و اجتماعی می شود و مهارتهای لازم در این حوزه را اندازه می گیرد . همچنین شامل مهارت های ما در شناخت احساسات خود و دیگران و مهارتهای کافی در ایجاد روابط سالم با دیگران و حس مسئولیت پذیری در مقابل وظایف می باشد . هوش عمومی و هوش هیجانی توانایی های متفاوتی نیستند بلکه بهتر است چنین بیان نمود که از یکدیگر متفاوت هستند . همه ما ترکیبی از هوش و هیجان داریم . در واقع بین هوش عمومی و برخی از جنبه های هوش هیجانی همبستگی پایینی وجود دارد و باید گفت این دو قلمرو اساسا مستقل اند . بر اساس مطالعات گلمن در بهترین شرایط همبستگی اندکی ( 57% ) بین هوش عمومی و برخی از ابعاد هوش هیجانی وجود دارد . وقتی افراد با هوش عمومی بالا در زندگی تقلا می کنند افرادی با هوش متوسط به طور شگفت انگیزی پیشرفت می کنند شاید بتوان آن را به هوش هیجانی بالا نسبت داد (همان منبع) به طور خلاصه باید گفت که تفاوت بین معلومات کتابی و مهارت در زندگی روزمره در ارتباط افراد در واقع همان تفاوت بین IQ و EQ است بدین معنی که درست است که ما برای پیشرفت در تحصیل ناچار به استفاده از معلومات کتابی هستیم ولی آنچه می تواند این راه را برای پیشرفت هموار سازد استفاده درست از EQ است در واقع در سالهای اخیر این تحقیقات شدت فراوانی یافته است به گونه ای که مطالعات وسیعی انجام شده تا نشان دهد که ضریب هوشی بالا به تنهایی نمی تواند لازمه موفقیت باشد . گلمن( 1995 ) می گوید : « بسیاری از مدیران ، معلمان و دانش آموزان به آن چیزی که می دانند بهتر است، عمل نمی کنند و به این علت در کارهای خود دچار شکست می شوند .» و وی همچنین اضافه می کند برای کودکان قوی کردن هوش هیجانی کار ساده ای است حتی بزرگسالان نیز می توانند هوش هیجانی خود را بپرورانند . به عنوان یک بزگسال شکوفا کردن توانایی های هیجانی مشکل است اما در سنی و در مرحله ای از زندگی می توان هوش هیجانی فرد را پرورش داد . طبیعتا بهتر آن است که هر چه زودتر شروع کنیم . بار ـ آن در پی یافتن این سوال که چرا برخی از افراد نسبت به برخی دیگر از افراد در ابعاد زندگی موفق تر اند به تحقیقات بسیاری دست زده است . و او دریافت که تنها کلید موفقیت و تنها عامل پیش بینی کننده موفقیت آنها هوش کلی یا IQ نیست. بلکه باید در جستو جوی دیگری بود که در این میان نقش هوش هیجانی از همه نمایان تر است (همان منبع) ویژگی افراد با هوش هیجانی بالا هوشبهر و هوش هیجانی قابلیت های متضاد نیستند بلکه بیشتر می توان چنین گفت که متمایزند. همه ما از ترکیبی از هوش و عواطف برخورداریم، افراد دارای هوش بالا و هوش هیجانی پایین و یا هوشبهر پایین و هوش هیجانی بالا ، علی رغم وجود نمونه هایی نوعی، نسبتا نادرند. فی الواقع میان هوشبهر و برخی جوانب هوش هیجانی همبستگی مختصری وجود دارد، هر چند این ارتباط آن قدر است که روشن کند این دو قلمرو اساسا مستقل اند. گونه خالص دارای هوشبهر بالا ، یعنی کاملا فاقد هوش هیجانی، تقریبا تصویر اغراق آمیزی از روشنفکرانی است که در قلمرو ذهن استادند اما در دنیای فردی ناکار آمدند. نیم رخ های آماری مردان و زنان در این خصوص تا حدودی متفاوت است. مرد دارای هوشبهر بالا با طیف گسترده ای از علا یق و توانایی های ذهنی مشخص می شود که البته جای تعجبی ندارد(گنجی،1376). چگونگی افزایش هوش هیجانی الفبای یادگیری هوش هیجانی شناخت هیجان های اصلی و ترکیبات فرعی آنهاست. برخی از هیجان ها را می توان «اصلی» تلقی کرد; هیجان هایی که به مثابه رنگ های اصلی آبی، زرد و قرمز اند و سایر ترکیبات از آنها سرچشمه می گیرند. عنوان برخی از خانواده های اصلی و برخی از اعضای آنها از این قرار است: ـ خشم: تهاجم، هتک حرمت، تنفر، غضب، اوقات تلخی، غیظ، آزردگی، پرخاش، خصومت، اذیت، تندمزاجی، دشمنی. ـ اندوه: غصه، تاثر، دلتنگی، عبوسی، مالیخولیا، دلسوزی به حال خود، احساس تنهایی، دل شکستگی، ناامیدی و در سطح آسیب شناختی افسردگی شدید. ـ ترس: اضطراب، بیم، ناآرامی، دلواپسی، بهت، نگرانی، ملاحظه کاری، تردید، زودرنجی، ترسیدن، ترس ناگهانی یا شوک، وحشت و از نظر آسیب شناسی روانی هراس و وحشت زدگی. و …(وکیلی،1385) سازگاری در اجتماع و هوش هیجانی مغز انسان در قرن 21 زندگی می کند، درصورتی که قلب او در عصر پارینه سنگی است آیا تا به حال با افرادی روبه رو شده اید که از هوش کافی برخوردار بوده اما در زندگی اجتماعی و شغلی خود موفق نبوده اند؟ این پرسش نشان می دهد که ما از مطالعه جنبه های مهمی از توانمندی های انسانی در ارزیابی هوش غافل مانده ایم. تئوری های جدیدی درباره هوش ارائه شده که به تدریج جایگزین تئوری های سنتی می شوند. زمانی که روانشناسان درمورد مسائل هوش و تفکر به پژوهش پرداختند، مرکز توجه آنها جنبه های شناختی مانند حافظه و حل مسئله بود. اما پژوهشگرانی بودند که در همان زمان خاطرنشان می ساختند جنبه های غیرشناختی نیز باید مورد توجه قرار گیرد. پیشینه هوش هیجانی (EQ) را می توان در ایده های وکسلر (روانشناس) به هنگام تبیین جنبه های غیرشناختی هوش عمومی جست وجو کرد. وکسلر درصدد آن بود که جنبه های غیرشناختی و شناختی هوش عمومی را با هم بسنجد(جلالی،1381). اهمیت هوش هیجانی روان شناسان عقیده دارند می توان هوش هیجانی را در کودکان و حتی افراد بالغ افزایش داد. ممکن است این سئوال مطرح شود که چرا پرورش و رشد هوش هیجانی مهم است؟ ایجاد حس مسئولیت پذیری : هوش هیجانی به ما کمک می کند که فرد مسئولیت پذیری در جامعه باشیم، برای رسیدن به این مرحله باید به کودکان آموزش های لازم را بدهیم. ابتدا با آموزش کودکان ، به آنان یاد دهیم به جای آنکه دیگران احساسات شان را در دست گیرند، مسئولیت احساسات و هیجان های خود را بپذیرند، به عنوان مثال : به جای اینکه بگوید” شما باعث خوشحالی من شدید ” از جمله ” من احساس خوشحالی  می کنم ” استفاده کند.Bottom of Form( ابراهیمی ،1379) Top of Form بهره هوش وهوش هیجانی: تیزهوش وهوش هیجانی قابلیت های متضادی نیستند،بلکه بیشترمی شود چنین گفت که متمایزند. همه ماازترکیبی ازهوش وعواطف برخورداریم،افراد دارای ضریب هوشی بالاوهوش هیجانی پایین به رغم وجودنمونه هایی ،نوعی بسیارنادرهستند.درواقع میان بهره هوش «هوش هیجانی همبستگی مختصری وجود دارد. هرچند این ارتباط آنقدرهست که روشن کند این دوقلمرواساسا ً مستقل اند (شریفی،1378). برخلاف آزمون شناخته شده تیزهوشی ،هنوزهیچ آزمون نوشتاری واحدی که مشخص کننده « رتبه هوش هیجانی» می باشد وجود ندارد وممکن است هیچگاه هم بوجود نیاید.اگرچه تحقیقهای بسیارزیادی درزمینه هریک ازمولفه های آن صورت گرفته است،بعضی ازآنها همانندهم حسی رادربهترین حالت می توان با نمونه گیری ازتوانایی عملی فرد دراجرای تکلیفی مربوط به آن آزمود (همان منبع). جان بلاک روان شناس دانشگاه کالیفرنیا دربرکلی برای سنجش آنچه او«من منعطف» (بازگشت به خود) می خواند کاملا ًمشابه هوش هیجانی است. به لحاظ نظری مقایسه ای میان این دونوع خالص انجام داده است: افراد دارای ضریب هوشی بالا درمقابل افراد دارای تما یلات عاطفی بالا. تفاوتها قابل توجه هستند. گونه خا لص دارای بهره هوشی( یعنی کاملا ً فاقد هوش هیجانی ) تقریبا ً اغراق آمیزی ازروشنفکرانی است که درقلمروذهن استادند ، اما دردنیای فردی ناکارآمدند (پارسا ،1380). نیم رخهای آماری مردان وزنان درخصوص هوش هیجانی وبهره هوشی تا حدی متفاوت هستند. ودارای بهره هوشی بالا با طیف گسترده ای ازعلاقه وتوانایی های ذهنی مشخص می شودکه البته تعجبی ندارد. این مردبلند پرواز ومولد قابل پیش بینی وسرسخت است ودربند علاقه های شخصی خود نیست. برعکس مردانی که ازنظرهوش هیجانی بالا هستندازنظراجتماعی متوازن ،خوش برخورد وبشاش هستند ودر مقابل افکارنگران کننده یاترس آورمقاوم هستند.زنان دارای ضریب هوشی بالاازاتکا به نفس هوشمندانه ای که ازآنان انتظا رمی رود برخوردارند. آنان همچنین درون نگر،مستعد به اضطراب ودرابرازخشم خود درنگ می کنند. برعکس زنان دارای هوش هیجانی سرشار،با جرات هستند و احساس خود را مستقیم بروز می دهند و در باره خودشان احساس مثبتی دارند،زندگی برای آنان سرشار از معنا و مفهوم است(همان منبع) فردی که فقط از نظربهره هوش (IQ ) درسطح بالا،ولی فاقد هوشیاری عاطفی است،تقریبا ًکاریکاتوری ازیک آدم خردمند ؛ درقلمروذهن چیره دست است،ولی دردنیای شخصی خویش است. افرادی که ازهوش هیجانی قوی برخوردارند،ازنظراجتماعی متعادل،شادوسرزنده اند وهیچ گرایشی به ترس ونگرانی ندارند واحساسات خود رابه طورمستقیم بیان وراجع به خود مثبت فکرمی کنند. هرفرد به هراندازه دارای بهره هوش هیجانی باشد.به همان مقدارازخصوصیات مرتبط باآن بهره مند خواهد بود. بااین همه میان این دوهوش هیجانی بسیاربیشترازبهره هوشی خصایص رادراختیارما قرار می دهد که به کمک آنها چهره انسانی مان راکاملترمی کنیم (همان منبع) کاربردهای هوش هیجانی: هیجانات مسری هستند:تحقیقات گوناگون وزیادی درمورد سرایت هیجانات، دردانشگاه ها ومراکزتحقیقاتی دنیا صورت گرفته است که نشان می دهد گروه ازهیجانات اعضا وبویژه رهبرگروه تا ثیرکذاری وتا ثیرپذیری دارد. تا ثیرمتقابل ومداوم مدارهای هیجانی یک شخص (که اساس فیزیولوژیک وعصب شناختی آن نیزمورد بررسی قرارگرفته) درمیان اعضا گروه نوعی سوپ هیجانی رابوجود می آورد که درآن هرفرد طعم خاص خودرابه آن می دهد،اما این رهبرگروه است که قویترین چاشنی رابه این ترکیب اضافه می کند. چراکه به خاطرآن واقعیت همیشگی درکار- همه چشم به رئیس می دوزند- افرادازسطوح بالاترخودتقلید هیجانی می کنند.مطالعات نشان می دهد این اثربویژه وقتی که برای کل گروه مسئله وسوالی مطرح می گردد افرادنگاه خود رابه روی رهبرخیره می کنند تاپاسخ به آن بدهند ولذا ازروی آن برای خود الگو می سازند ،یعنی رهبری هیجانی راتعیین می کنند (بلوچ ،1383). وقتی افراد احساس خوب داشته باشند به بهترین نحو ممکن کارخواهند کرد. احساس خوب کارایی ذهنی رایاری می کند وافراد را دردرک بهتراطلاعات واستفاده ازقواعد تصمیم گیری درقضاوتهای پیچیده توانا می سازد ،علاوه برآن آنان رادرتفکرانعطاف پذیرترمی نماید وخلاقیت ومهارتهای تصمیم گیری را افزایش می دهد وافراد رادرجهت مفید واقع شدن آماده می سازد(همان منبع) هوش هیجانی درکار تحقیق درمورد شوخ طبعی درکارنشان می دهد که یک لطیفه به موقع یاخنده ازسرشوخی می تواند نوآوری راتحریک ،خطوط ارتباط راباز،احساس رابطه واعتماد رازیاد والبته کار را جذابتر نماید. بدون شک شوخ طبعی وسرزندگی درجعبه ابزاررهبران دارای هوش هیجانی جایگاه مهمی دارد.هنگامی که بحث ازگروه می شود،حالات خوب اهمیت ویژه ای پیدامی کنند.توانایی یک رهبردرهدایت یک گروه به حالت اشتیاق وهمکاری می توان تعیین کننده موفقیت این امرباشد،به نتایج یک مطالعه به روی 62مدیرارشد وتیم مدیریت توجه بفرمائید؛این مدیران واعضای تیم مدیریتی آنها مورد بررسی قرارگرفتند تامشخص شودتا چه اندازه پرانرژی ،مشتاق ومصمم هستند.همچنین ازآنها سوال شد که گروه ارشد تا چه حد دچارنابسامانی وتضاد وتعارض گشته است.این مطالعات نشان دادهرچه حالات کمی افراد درتیم مدیریت ارشد مثبت تربود،بازده آن شرکت بالاتربود(ایران نژاد،1379). هوش هیجانی درمدیریت مهمترین عامل منفردی که درمتعالی کردن کاریک گروه نقش دارد ،میزان توانایی افراددر ایجاد یک حالت هماهنگی درونی بوده که به آنها امکان می دهد تا از استعداد کامل اعضای گروه استفاده کنند.داشتن یک عضو مشخصا ً با استعداد،به بالارفتن سطح عملکردکمی گروه های هماهنگ کمک می کند،گروههایی که اصطحکاک وبرخورد بیشتری درآنها روی می دهد،به میزان کمتری می توانند ازسرمایه داشتن اعضایی با توانایی عالی بهره برداری کنند. بسیاری ازکارهایی که افراددرمحیط کارانجام می دهند به توانایی مدیران درتقسیم مسئولیت میان افراد یک شبکه ازهمکاران بستگی دارد.(وکیلی ،1385). هوش هیجانی وتربیت فرزندان پدرومادر،تک تک یا هردوبا هم بزرگترین فرصت رادارند تادرهوش هیجانی فرزندخودتا ثیربگذارند. راهنمایی های صبورانه آنها به فرزند کمک می کند تا استعدادهای خودرا بشناسد . پشتیبانی آنها باعث می شود که توانایی فرزند دربرخورد با ناراحتی های حا صل ازشکستها بیشتر شود وبه خود ایمان بیاورد. مهارتهای هوش هیجانی ازاول درانسان وجود ندارد،بلکه دراو ساخته می شوند. راهنمایی پدرومادردردرک وپردازش هیجانها نیروی محرکه اولیه برای توانایی نهایی کودک درنشان دادن هوش هیجانی درآینده است.( متقی زاده،1383). مشکلاتی که والدین با آن روبرو هستند نباید هوش هیجانی فرزندان را تعیین کنند.پژوهش انجام شده در دانشگاه اموری نشان داد که هوش هیجانی کودک محصول نمایش مهارت هاهوش هیجانی والدین است و نه تجربه شخصی آنها از استرس هیجانی . کودک مهارتهای هوش هیجانی خود را از والدین یاد می گیرد.هر لحضه ای با کودک خود می گذرانید،فرصتی است تابا او این مهارت را نشان دهید.وقتی جلوداد زدن خود را می گیردکودکتان نیز این کاررا انجام می دهد،وقتی متوجه ناراحتی او میشوید و دربارع آن از او سوال می کنید یاد می گیرد نسبت به دوستانش همدردی نشان می د هد.(پارسا ،1383). والدینی که هوش هیجانی را با کودکانشان تمرین می کنند و به عمل در می آورند،پسران ودخترانی بزرگ می کنند که شادتر هستند،سازگاری اجتماعی بیشتری دارند،نمرات بهتری بدست می آورند ودربزرگسالی موفقیت های حرفه ای بیشتری کسب می کنند.بچه هایی که مهارت های هوش هیجانی خود را افزایش می دهند میزان مکتب گریزی ،تنبلی ورفتاربزهکارانه خود را کاهش می دهند.کودک از هرکجا که شروع کند،افزایش هوش هیجانی اوباعث خواهد شد تا روابطش با همکلاسیهایش بهبود یابد واحتمال تجربه کردن الکل وسیگار دراو کمترشود.اگرازنظرهوش هیجانی الگوی فرزندان باشید،آنها مهارت های مورد نیازرا برای کنار آمدن با دیگران رشد خواهد داد(همان منبع) هوش هیجانی و سلامت درسال 1974یافته ای که در لابراتور دانشکده پزشکی دانشگاه روچستر به دست آمده ،نقشه بیولوژیک بدن را دگرگون کرد.رابرت آدرکه روانشناس بود،کشف کرد که سیستم ایمنی بدن نیزمی تواند مانند مغزیاد بگیرد.نتیجه ای که او بدست آورد تکان دهنده بود،یافته آدر بدان منجرشد که هزاران راه ارتباطی موجود درمیان سیستم عصبی مرکزی و ایمنی بدن،مورد بررسی قرار گیرند –راه های بیولوژیکی که ذهن،عواطف وجسم را نه تنها از هم جدا نمی سازند،بلکه باعث در هم تنیدگی این سه می شوند(گنجی ،1377). مهارت های هوش هیجانی شما را قادر میسازند تا جلوی وضعیت های دشواررا پیش ازاینکه غیرقابل کنترل شوند ،بگیرید وبا این کار مدیریت استرس (کنارآمدن با استرس)برای شما آسانترشود.کسانی که قادر نیستند از مهارتهای هوش هیجانی استفاده کنند،به احتمال زیاد برای مدیریت روحیه و خلق خود از روش های دیگری که کمتر اثر بخشی دارند،بهره می گیرند کسانی که هوش هیجانی خود را بکار می گیرند با محیط اطراف خود سازگاری بیشتری دارنداعتماد به نفس بالایی نشان می دهند واز توانایی های خود آگاهند(همان منبع) در مورد احساسات درمانده کننده دیگر همچون اضطراب،یا درخلال تلاش جسمانی ،افتی درکارایی تلمبه زنی مشاهده نشد.به نظر می رسد خشم تنها عامل پیدایش بیماریهای شریان است،اما این یکی ازچندین عاملی است که دراین بیماریها نقش دارند.هردوره خشمگین شدن،ازطریق افزایش میزان ضربان قلب وفشارخون،فشار مضاعفی برقلب افراد واردمیکند وهنگامی که دراین امربارها تکرارشود می تواند آسیب وارد کند(بلوچ ،1383). هوش هیجانی وموفقیت شغلی: هوش هیجانی آنقدربرای موفقیت ضروری است که 60درصدعملکرد درهمه انواع شغل ها راشامل می شود.هوش هیجانی به تنهایی بزرگترین عامل برای پیش بینی عملکردفرد درمحیط کارو قویترین نیروی رهبری و موفقیت است . شاید بهترین امتیازهوش هیجانی این باشد که یک مهارت بسیار انعطاف پذیر است . هوش هیجانی هر چقد ر هم کم باشد ،باز هم مردم می توانند با تمرین آن را بهبود بخشند وکسانی که در هوش هیجانی نمره کمی می آورند عملا میتوانند خودشان را به پای همکارانشان برسانند(وکیلی،1385). پژوهشگران دانشگاه کوئینزلنداسترالیا بامطالعه برروی تعداد زیادی افراددرمحیط کارمتوجه شده اند90درصد کسانی که عملکردشغلی عالی دارندهوش هیجانی بالا نیزدارندشما می توانید بدون داشتن هوش هیجانی بالا هم عملکرد عالی داشته با شید ولی احتمال این کاربسیارکم است کسانی که هوش هیجانی خودرارشد می دهند معمولا درشغل خود موفقترند،زیراهوش هیجا نی وموفقیت شغلی دست دردست یکدیگرند.این یافته ها درکارکنان تمام صنایع درهمه سطوح ودرهمه جای دنیا صدق می کند(همان منبع) سازمانها ونهادها بعنوان یک کل ازهوش هیجانی بهره می گیرند.وقتی دریک شرکت مهارت هزاران نفرافزوده می شود تجارت پیشرفت های زیادی می کند.مهارت های هوش هیجانی باعث پیشرفت رهبری، کارگروهی وخدمات به مشتریان می شود.سازمان هایی کاملا متفاوت مثل لورئال ونیروی هوایی ایالت متحده باانجام دادن برنامهایی درزمینه مهارت هوش هیجانی میلیون ها دلارصرفه جویی کرده اند.هروقت شرکتها هوش هیجانی را به کارمندانشان معرفی می کنندشوروشوقی فراگیرهمه کارمندان رادربرمی گیرد(همان منبع) ارزیابی هوش هیجانی وقتی ازمردم آزمون هوش هیجانی می گیریم به سرعت متوجه می شویم که آنها نتیجه آزمون راخیلی جدی می گیرند،اما وقتی به آزمون های دیگرمثل آزمون شخصیت پاسخ می دهند معمولاً ازنتیجه آن راضی می شوند ،هرچند ممکن است واقعیت امرچیزدیگری باشد.آزمون هوش هیجانی مقوله دیگری است وقتی به افراد اعلام می کنیم که ازنظرهوش هیجانی درچه سطحی قراردارند،ممکن است آنها این موضوع راتهدیدی نسبت به خودشان حساب کنند.حتی مدیردیرباوروشکاکی که اصطلاح هوش هیجانی رابرای اولین بار یکی دوساعت پیش ازانجام آزمون شنیده است می داند که نمره کم آوردن می تواند برایش مشکل ساز باشد،این نگرانیها برای موفقیت درخانه ومحیط کاربسیار حیاتی است (متقی زاده ،1383). آزمون هوش هیجانی رفتار رابه صورت عینی موردارزیابی قرارمی دهد،اینکه چگونه بامردم برخورد وارتباط برقرارکنیم وچگونه وضعیتهای مهم رابه کنترل درآوریم. اندازه گیری هوش هیجانی باعث می شود که آزمون ازحد یک تمرین انگیزشی یا واقعی مناسب تر،مرتبط تر و شخصی تربه نظربرسد. آزمون هوش هیجانی مثل یاد گرفتن شطرنج است اگربه شما بگوییم چگونه شطرنج بازی می کنید احتمال خواهد داشت که چیزی یاد بگیرید وحتی آن راامتحان کنید. اگربه شما نشان دهیم که چگونه شطرنج بازی کنید هر یک ازحرکات رابا من تمرین خواهید کرد وبه احتمال زیاد حرکات بهتردرذهن شما باقی خواهد ماند.نمره هوش هیجانی که با انجام دادن تست دریافت می کنید مثل هم بازی درشطرنج است که به شما کمک می کند تا مهارت های خود را رشد وتوسعه دهید. اوبه شما یاد آوری می کند که ازروی بازی حرکا ت بعدی بازی چه باید باشد(همان منبع) اکثرعناصرهوش هیجانی به چندین طریق اندازه گیری می شوند.ازطریق ترکیبهایی از آزمون های خود سنجی چند رتبه ای وعملکردی این استراتژی برای تشخیص موقعیت خودتان دراین موضوع روش قابل اعتمادی است. اما استثنایی که قایم می شویم به اولین عنصرEQ مربوط می شود شناسایی هیجان های خود. این بعد فقط ازطریق یک آزمون خودسنجی انجام می شود زیرا ارزیابی این بعد ازEQ ازهرطریق دیگری دشوارتراست. دراین موردآزمون چندرتبه ای زیاد مناسب نیست زیرا پرسید ن ازدیگران که چه هیجانی دارند کمی دشواراست(همان منبع) باارزیابی هوش هیجانی درباره تمایلات ورفتارها یتان چیزهای بیشتری یاد خواهید گرفت ،درحالی که بدون انجام دادن آزمون نمی توانستید به آنها پی ببرید. نمودارروانی وهیجانی یک نمره برای هوش هیجانی کمی، دونمره برای قابلیت های فردی واجتماعی وچهارمهارت هوش هیجانی،یعنی خود-آگاهی،خود-مدیریتی ،آگاهی اجتماعی ومدیریت رابطه دراختیار شما می گذارد. نتایج به دست آمده توجه شما رابه مهمترین کارهایی که برای بالا بردن سطح هوش هیجانی خود باید انجام دهید جلب می کند (همان منبع) هوش هیجانی پایین وبالا ازآنجایی که عواطف منفی ،فقدان عواطف وابزارغیرمستقیم وابزارمستقیم عواطف همگی مسری هستند اجتناب ازافراد باهوش هیجانی پایین عمل هوشمندانه است.درزیرخلاصه ای ازمشخصات این افراد ارائه می شوند: - مسئولیت احساسات خود را برعهده نمی گیرند. -نمی توانند جمله ای بسازند که با عبارت احساس می کنم ... شروع می شود. - به شما حمله کرده،شما را مورد سرزنش قرارمی دهند وانتقاد می نما یند. -صحبت شما را قطع می کنند وارزشی برایتان قایل نیست -درباره احساسات خود دروغ می گویند. -احساسات خود را به صورت مبا لغه آمیزخیلی بزرگ یا خیلی کوچک جلوه می دهند. -برای بیان احساس خود نیاز به کلمات توهین آمیزدارند. -براعتقادات خود پا فشاری می کنند. -یا بیش ازحد به ظواهراهمیت می دهند یا اینکه اصلا ً به آن توجهی نمی کنند. فردی که ازهوش هیجانی بالا برخورداراست علاوه براینکه علایم ذکرشده دربالا را از خود نشان نمی دهد. -احساسات خود را به شکل واضح ومستقیم بیان می کند. -ازابرازاحساسات خود بیمی ندارد. - قادربه ایجاد ارتباط غیرکلامی است. - احساس نمی کند که مجبوربه انجام کاری شده است وهرکاری راکه می خواهد انجام می دهد. -دارای انگیزه درونی است وازنظراحساسی انعطاف پذیر است. -موفقیت را دست نیافتنی نمی داند وشکست دراو اثر عمیق برجای نمی گذارد. -به احساسات دیگران علاقمند است وبه دیگران وابستگی ندارد. -احساس را با منطق ،تعقل وواقعیت متعادل می سازد. - قدرت،ثروت،موقعیت اجتماعی،شهرت وتا یید دیگران به اوانگیزه نمی دهد.(گنجی،1377) چگونه می توانیم هوش هیجانی را افزایش دهیم؟ سواد آموزی هیجانی ،فراترازموضوع تربیت معلمان ،دید گاه ها را نسبت به تکلیف خود مدارس نیزبسط می دهد ومدارس رابه کارگزارانی ازسوی جامعه مبدل می سازد که نظارت برفراگیری این دروس اساسی زندگی توسط کودکان رابه عهده دارند،که این به معنای نوعی بازگشت به نقش سنتی تعلیم وتربیت است (پارسا ،1380). گوش دادن مهمترین عملی است که می توانید ازآن برای بالا بردن آگاهی اجتماعی خوداستفاده کنید.گوش دادن واقعا ً کاری دشواراست وبه ترکیبی منحصربه فرد ازخود-مدیریتی ومولتی تسکینک نیازدارد.مولتی تسکینک یک اصطلاح علم رایانه است به این معناست که رایانه چندین کاررا همزمان با هم انجام می دهد.برای خوب گوش دادن باید بسیاری ازکارهایی راکه دوست داریم انجام دهیم متوقف کنیم .درخانه این کارشامل خاموش کردن تلویزیون وپا یین گذاشتن کتابی که دردست دارید وروی برگرداندن به طرف عضوی ازاعضای خانواده که با شما صحبت می کند باشد(همان منبع) بسیارایده آل است که این دروس عاطفی –نه فقط درکلاس درس ،بلکه درزمین بازی نه فقط درمدرسه بلکه هم پای آن درخانه – نیز مورد تاکید و تقویت قرار بگیرند.این به معنای آن است که سه عامل مدرسه ،والدین واجتماع به صورت فشرده تری درهم تنیده می شوند.پایه ریزی فرهنگ خاصی در محیط مدرسه لازم است که آن را به یک«اجتماع مراتب و مسئول» مبدل سازد،یعنی محلی که دانش آموزان در آنجا احساس می کنند محترم شمرده می شوند ،مورد توجه قرار می گیرند وبا همکلاسیها ،معلمان و مدرسه خود پیوستگی دارند (همان منبع) برای افزایش هوش هیجانی فرزندان قبل ازهرچیز والدین باید درباره احساسات وهیجانات اطلاعات بیشتری پیدا کرده ودرجلسات درباره انواع هیجانات مثل غم ،شادی ،تنفر،عشق،ترس وشجاعت و....صحبتهای سازنده واکتشافی داشته باشند .جهت افزایش هوش هیجانی توجه به موارد زیر ضروری است: - به بچه ها کمک کنید تا لغات و عباراتی که در بر گیرنده احساسات و هیجانات هستندبیاموزند. - فضای سرشار از احساس امنیت خاطر وحمایت برای آنها فراهم کنید. - با آنها درباره جنبه های مثبت ومنفی هیجانات مختلف صحبت کنید. - والدین خودمهمترین الگوی رفتاری وهیجانی فرزندان هستند ،اگرتصورمیکنید ازنظرهیجانی احتیاج داریدازدوستان باتجربه،روانشناس،ومشاورکمک بگیرید(همان منبع). پیشینه تحقیق پیشینه داخلی ـ در تحقیقی که توسط رمضانی و عبد الهی(1380) در بررسی ارتباط هوش هیجانی با بروز و مهار خشم در دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی تربیت معلم تهران بر روی نمونه 100 نفری از دانشجویان پسر این دانشگاه انجام دادند، نتایج بررسی نشان داد ارتباط بین مولفه های هوش هیجانی با حالت خشم حاکی از رابطه منفی آنهاست ودریافتند که ارتباط مستقیم و معنی دار هوش هیجانی با مهار درونی و بیرونی خشم بیانگر آن است که افراد با هوش هیجانی بالا از عهده مهار هیجانهای منفی خود بر می آیند . ـ در تحقیقی که توسط رحیمی در سال( 1389 ) تحت عنوان برسی وضعیت آموزش مهارت های زندگی بر سطح هوش هیجانی در بین دانش آموزان دبیرستانی انجام گرفت نتایج زیر بدست آمد : 1) بین ساعات آموزش مهارت های زندگی در مدارس و میزان هوش هیجانی دانش آموزان رابطه ی مثبت و مستقیمی بدست آمد . 2) دانش آموزانی که کنترل خشم دیدند در روابط خود با دیگران بیشتر از روش های کارآمد استفاده کردند .و نمره ی مدیریت رابطه ی آن ها افزایش یافت . ـ در پژوهشی دیگر که توسط خانم ذبیحی در مشهد (1384) تحت عنوان رابطه ی شیوه های مقابله افراد با هوش هیجانی آنها در بین دانشجویان دانشگاه پیام نور به عمل آمد نتایج زیر بدست آمد : 1) افرادی که هوش هیجانی بالایی داشتند بیشتر از افرادی که این نمره را در حد پایین کسب کردند از شیوه های مقابله ی مساله مدار استفاده می کردند در مقابل افرادی که نمره ی هوش هیجانی آن ها پایین بود بیشتر از روش مقابله ی هیجان مدار استفاده می کردند . ـ در یک پژوهش دیگر که توسط سیادتی در سال (1378) تحت عنوان تاثیر آموزش مهارت همدلی بر هوش هیجانی پرستاران بیمارستان در قزوین انجام گرفت نتایج زیر بدست آمد : 1) آموزش مهارت همدلی به طور کلی نمره ی هوش هیجانی نمونه ی آماری را افزایش داد . 2 ) نمره ی خود آگاهی و مدیریت رابطه ی آنها نیز اختصاصا به طور معنا داری افزایش یافتند . ـ خویشتنی ( 1382 ) در پژوهشی ، رابطه بین هوش هیجانی و ابراز وجود را در کارکنان بهزیستی انجام داد و همبستگی بین مولفه های مربوطه را به اثبات رساند . ـ در دانشگاه تربیت مدرس تهران هاشمی( 1388) به بررسی رابطه هوش هیجانی با کمرویی در نوجوانان را انجام دادند و نتیجه گرفتند که نوجوانانی که از هوش هیجانی بالا تری برخوردار هستند کمرویی کمتری دارند و دارای اعتماد به نفس بیشتری هستند . ـ درپژوهشی که توسط محمدی(1382) در دانشگاه اراک انجام شد رابطه بین عدم مقابله با استرس و هوش هیجانی را به اثبات رساند و نشان داد که افرادی که مهارت مقابله با استرس را ندارند از هوش هیجانی کمتری بر خوردار هستند . ـ در پژوهش دیگری که توسط فکری در سال ( 1380) در مشهد تحت عنوان رابطه ی بین هوش هیجانی و منبع کنترل افراد بررسی شد نتایج زیر بدست آمد : 1) افرادی که نمره ی هوش هیجانی پایینی داشتند شکست ها را بیشتر به خود و موفقیت هایشان را به شانش و بخت و اقبال نسبت می دادند .به عبارت دیگر افرادی که نمره ی هوش هیجانی پایینی داشتند ، از منبع کنترل بیرونی برخوردار بودند . 2) افرادی که هوش هیجانی بالایی داشتند از منبع کنترل درونی بیشتری برخوردار بودند . به عبارتی بین نمره ی هوش هیجانی افراد و منبع کنترل افراد رابطه ی عکس وجود داشت . ـ پژوهشی توسط خانم ها ( حقانی ، کمالی و جمشیدیان ) در نیمسال اول سال تحصیلی (90ـ 89) در دانشکده علوم پزشکی بر روی دانشجویان پزشکی دوره ی مقدماتی با موضوع « مهارت های تفکر انتقادی و ارتباط آن با هوش هیجانی دانشجویان» انجام گرفت . در این پژوهش کلیه ی دانشجویان رشته علوم پزشکی در دوره ی مقدماتی در نیمسال اول که همگی ترم 6 بودند و تعداد آنها 69 نفر بود مورد بررسی قرار گرفتند . نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که هیچ ارتباط معنی داری بین نمره ی تفکر انتقادی و نمره ی هوش هیجانی افراد یافت نشد . ـ تحقیقی توسط رحمانی ( 1387) بر روی دانشجویان دانشگاه پیام نور شهر اسلام آباد با موضوع « رابطه ی مهارت خود رهبری و هوش هیجانی دانشجویان » مورد بررسی قرار گرفت . نتایج حاصل از این پژوهش رابطه معناداری را بین این دو مولفه بدست آورد . ـ پژوهش دیگری توسط خانم ابراهیمی روی دانش آموزان سال اول دبیرستان شهر سنندج در سال (1388) با موضوع «اثر بخشی آموزش مهارت های زندگی بر مولفه مدیریت رابطه هوش هیجانی دانش آموزان » انجام گرفت .نتایج حاصل از این پژوهش موثر بودن آموزش مهارت های زندگی را در افزایش مدیریت رابطه یدانش آموزان را به اثبات رسانید . پیشینه ی خارجی ـ در پژوهشی که توسط گلبرگ و هیلر ( 2004) در مورد اثر بخشی آموزش مهارت مقابله با اضطراب بر روی هوش هیجانی انجام شد ، نشان دادند که با آموزش مهارت مقابله با استرس می توان سطح هوش هیجانی فرد را بالا برد . ـ در پژوهشی که توسط شات و دیگران در آوریل (2004) بر روی گروهی از دانشجویان ایرانی ( دختر ـ پسر ) انجام گرفت، رابطه هوش هیجانی افراد را با مهارت های ارتباطی آنها مورد بررسی قرار دادند . داده ها نشان دادند که هوش هیجانی با مهارت های ارتباطی رابطه مثبت دارد . یافته ها این نکته را نیز آشکار کردند که تفاوت های جنسی در مهارت های ارتباطی و هوش هیجانی معنادار نیست . ـ در پژوهشی که توسط ریچارد در سال (2010) بر روی دانشجویان پزشکی انجام گرفت رابطه بین منبع کنترل افراد با هوش هیجانی آنها مورد بررسی قرار گرفت . این پژوهش چندین فرضیه داشت که دادها نشان دادند که بین منبع کنترل افراد و هوش هیجانی رابطه ی معنا داری وجود دارد . به عبارتی افرادی که هوش هیجانی بالاتری داشتند از منبع کنترل درونی برخوردار بودند ولی افرادی که از منبع کنترل بیرونی برخوردار بودند نمره هوش هیجانی کمتری داشتند . ـ در پژوهشی که توسط ادوارد (2009) بر روی نوجوانان بزهکار انجام گرفت رابطه بین میزان آموزش مهارت های مقابله با استرس و افزایش هوش هیجانی این افراد مورد بررسی قرار گرفت . نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد افرادی که آموزش مهارت مقابله با استرس را دیدند نمره مولفه خود آگاهی و خود مدیریتی آنها به طور اختصاصا و نمره هوش هیجانی آنها به طور کلی افزایش یافت .به عبارتی بین میزان آموزش مهارت های مقابله با استرس این افراد و افزایش هوش هیجانی آنها رابطه معنا دار وجود داشت . ـ در پژوهش دیگری فیشر(2010) به برسی کارایی آموزش مهارت های زندگی بر افزایش هوش هیجانی دانش آموزان دبیرستانی پرداخت . مقایسه نتایج آزمون ها در مراحل پیش آزمون و پس آزمون نشانگر تاثیر مداخلات در بهبود شاخص هوش هیجانی در گروه آزمایشی در مقایسه با گروه گواه بود. ـ در تحقیقی که توسط آستین ـ سالکوفسک و اگن (2005) انجام شد ، آموزش توانمندیهای اجتماعی و ارتباطی و اثر آن بر هوش هیجانی افراد به اثبات رسید . ـ در پژوهشی که توسط یول وایوانز (1988) به نقل از کلینگمن (1988) انجام گرفت ، نظرات نوجوانان استرالیایی را در مورد اهمیت مهارت های زندگی مورد بررسی قرار دادند . آنان اهمیت مهارت های زندگی را در زمینه های گوناگون مانند پیشرفت شغلی ، ، استقلال ، روابط بین فردی ، تسهیل تعاملات اجتماعی ، آگاهی در مورد مشاغل ، تنظیم درآمد ، مسئولیت پذیری فردی و اجتماعی ، برنامه ریزی تصمیم گیری ، آگاهی از علایق و نیازها و نگرانی ها و مشغله های فکری ، موثر می دانند . ـ در مطالعه ای نیز که توسط کلینگمن (1988) انجام گرفت اهمیت مهارت های زندگی در زمینه هایی مانند برقراری ارتباط صمیمانه ، مسایل تحصیلی و شغلی ، رفتارهای خود تخریبی ، اثر بخش تلقی گردید . فصل سوم روش تحقیق مقدمه: دراین فصل توصیف کلی از روش پژوهش ،مراحل و چگونگی اجرای آن ارایه می شود.مباحث عمده این فصل عبارتنداز:تعریف جامعه آماری،نمونه مورد مطالعه،روش نمونه گیری،مرحله های اجرای پژوهش ،ابزار اندازه گیری و روش تجزیه و تحلیل داده ها می باشد. روش تحقیق اصولا" پژوهش به معنای ارائه روشهایی است که موجب دستیابی به نتایج درست از یک پژوهش می شود. دانشمندانی نظیر "دکارت" معتقدند که با اتخاذ یک روش تحقیق صحیح می توان هر پدیدای را تحلیل کرد. شناخت درست پدیده ها وسیستمها نیاز به دقت نظر بسیار واستفاده از روشهای اصولی دارد، زیرا حقیقت پدیده ها وسیستها بسته به اهمیت و ارزش آنها به صورت آشکار ،نمود ندارند. مطالعه سیر تحول علوم بشری ، مبین ارائه روشهای مختلف برای رسیدن به حقایق است . شایسته است که این مطلب را مد نظر قرار دادکه پژوهش در خلا روی نمی دهد. شخصیت پژوهشگربه ویژه جهان بینی وی در کار پژوهش مداخله می کند واین مداخله درمورد علوم اجتماعی ورفتاری که بیش از علوم دیگر از عقاید پژوهشگر نقش می پذیرد بارزتر است (آریان پور1387) این پژوهش بر اساس روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی دو متغیری می باشد. تحقیق همبستگی دو متغیری دراین گونه تحقیقات ،هدف تعیین میزان هماهنگی تغییرات دو متغیر است؛ برای این منظور، بر حسب مقیاسهای اندازه گیری متغیرها، شاخصهایی اختیار می شود. از آنجا که در اکثر تحقیقات همبستگی دو متغیری از مقیاس پیش فرض توزیع نرمال دو متغیری، برای اندازه گیری متغیرها استفاده می شود لذا ضریب همبستگی محاسبه شده در این گونه تحقیقات ضریب همبستگی گشتاوری پیرسون است(سرمد 1383). جامعه آماری: جامعه آماری مجموعه اعضای حقیقی یا فرضی است که نتایج پژوهشی به آن انتقال داده می شود. برای درک و روشن شدن هدف های پژوهش باید ابتدا جامعه ای که قصد داریم نمونه مورد مطالعه را ازآن انتخاب کنیم،تعریف نمائیم (دلاور ،1385،ص 25). جامعه آماری :کلیه دانش آموزان دختر مقطع متوسطهشهرستان سرپل ذهاب که در نیم سال تحصیلی 92-1391 در حال تحصیل هستندکه تعدادآنهاحدود800نفرمی باشد. روش نمونه گیری : نمونه گیری در این پژوهش به صورت تصادفی ساده می باشد.دراین روش افراد مورد مطالعه به گونه ای انتخاب می شوند که احتمال انتخاب شدن برای تمام افراد جامعه برابر وانتخاب هرفرد،مستقل از دیگران باشد. نمونه آماری: نمونه گروهی از اعضای یک جامعۀ تعریف شده است که اطلاعات مورد نیاز پژوهشی به کمک آن حاصل می شود.و نمونه عبارت است از زیر جامعه ای که از کل جامعه انتخاب می شود و معرف آن است.نمونه بایستی معرف یا نمایندۀ واقعی جامعه باشد.مراد از معرف یا نمایندۀ واقعی بودن این است که بین ویژگیهای نمونه و جامعه ای که نمونه از آن انتخاب شده است.شباهت تقریباً کاملی وجود داشته باشد.بر اساس این شباهت است که برآورد جامعه امکان پذیر می شود.معرف یا نمایندۀ واقعی بودن غالباً از طریق انتخاب نمونه به صورت تصادفی امکان پذیر می شود.نمونه گیری از طریق هر فرد یا هر عنصر جامعه شناسی مساوی جهت انتخاب شدن را دارد انتخاب تصادفی پژوهشگر را مطمئن می کندکه تنها شانس مدرک انتخاب اعضای تشکیل دهنده یک نمونه است نه چیزی دیگر البته می توان از جامعه نمونه های مختلف با حجم های متفاوت انتخاب کرد(پاشاشریفی،1379) دراین پژوهش نمونه اماری50نفر از دانش آموزان دختر مقطع متوسطهبه صورت تصادفی ساده انتخاب می کنیم. ابزارجمع آوری اطلاعات: در این پژوهش از دو پرسشنامه استاندارد استفاده شده است. 1)پرسشنامه مهارت زندگی این ابزارشامل 144 سوال با مقیا س 1= بسیارکم ... 2= کم ... 3= متوسط ... 4= زیاد ... 5 = بسیار زیاد می باشد مولفه های آزمون شامل آموزش مهارت خودآگاهی از سوال 1 تا 15 ، داشتن هدف در زندگی از سوال 16 تا 21 ، مهارتهای مربوط به ارتباط های انسانی 22 تا 32 ، روابط بین فردی 33 تا44 ، تصمیم گیری 45 تا 52 ، بهداشت و سلامت روانیو جسمانی 53 تا 75 ، مهارت در حل مساله76تا 81، مهارت مشارکت و همکاری82 تا 89، مهارت تفکر خلاق (خلاقیت) 90 تا 95، تفکر انتقادی و نشان دادن مسولیتهای فردی96 تا 109، درک اصول ازادی، عدالت و تساوی110 تا 120 ، نشان دادن رفتارهای اجتماعی121 تا 125،شهروندجهانی شدن126تا130،مهارتهای حرفه ای و به کارگیری نکات ایمنی131تا138،مهارت های استفاده از فناوری اطلاعات139تا144 می باشد. به منظور سنجش اعتبار پرسشنامه،قیاسی پس از اجرای مقدماتی بر روی 30 نفر از نمونه های تحقیق،با استفاده از روش آلفای کرونباخ ،ضریب 97% به عنوان ضریب اعتبار ،محاسبه گردید.همچنین این پرسشنامه در سال1381 توسط بهاری فر مورد بررسی قرارگرفته و برای آن ضریب آلفای کرونباخ 93%گزارش شده است.در تحقیق دیگیری که در سال1383توسط یوسفی انجام پذیرفت،این پرسشنامه بر روی 600 دانشجو اجرا گردیدو با تاکید بر روش آلفای کرنباخ،ضریب95%به عنوان مهر تاییدی بر مطلوب بودن شاخصهای روانسنجی این ابزار زده شد. در این تست آزمودنی ها با مطالعه هر ماده نظر خود را با علامت × برحسب یک مقیاس 5 درجه ای مشخص می کنند که از صفر تا4 نمره گذاری می شود 2-آزمون هوش هیجانی برادبری و گریوز آزمون هوش هیجانی توسط برادبری و گریوز1999ابداع شدو پاسخ پرسشنامه روی یک مقیاس 5 درجه ای در طیف لیکرت (کاملا موافقم،موافقم،تاحدودی،مخالفم، وکاملا مخالفم)تنظیم شده است.زیر مقیاس های پرسشنامه عبارتنداز: خود آگاهی ،خود مدیریتی،آگاهی اجتماعی،مدیریت رابطه روایی و پایایی و نحوه ی هنجار یابی آزمون اعتبار و روایی آزمون در مورد کارشناسان سازمان کار و تامین اجتماعی و دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد های رودهن و ساوه مورد مطالعه قرار گرفته است . اعتبار آن از طریق بازآزمایی در یک گروه 36 نفری برای چهار مهارت تشکیل دهنده ی هوش هیجانی و کل هوش هیجانی به ترتیب 73/. ، 87/. ، 78/. ، 76/. ، 90/. بوده است . در گروه 84 2نفری دیگری (45 1پسر و 39 1دختر ) ، آزمون فقط یکبار اجرا شده و ضریب اعتبار آن با استفاده از آلفای کرنباخ برای گروههای پسران و دختران و کل گروه 88/. به دست آمده است . همه ی سولات با کل آزمون همبستگی مثبت معنی دار دارند . حذف هیچ یک از سولات باعث افزایش چشمگیر اعتبار کل آزمون نمی شود . همه ی ضرایب به دست آمده ، چه از طریق دوبار اجرا و چه از طریق آلفای کرنباخ ، در سطح 99/. معنی دار است . برای تعیین روایی، این آزمون به همراه آزمون هوش هیجانی بار ـ ان در یک گروه 97 نفری اجرا شده و ضریب همبستگی 68/. به دست آمده که باز در سطح 99/. معنی دار است . بنابراین ، اعتبار و روایی آزمون مورد تایید است و مطالعه در گروههای وسیع تر ادامه دارد . سولات این آزمون با فرهنگ کشورمان کاملا همخوانی دارد و می توان به راحتی از آن برای اهداف مورد نظر استفاده کرد. روش گردآوری اطلاعات: روش گردآوری اطلاعات، پرسشنامه می باشد که در این پژوهش از پرسشنامه هایهوش هیجانی برادبری که حاوی 28 سوال،پرسشنامه مهارت زندگی که حاوی 144 سوال می باشد استفاده شده است که پس از توزیع پرسشنامه دربین دانش آموزان وجمع آوری آنها با استفاده از روشهای آماری مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفته اند. روش تجزیه وتحلیل داده ها : تجزیه و تحلیل به عنوان فرایندی از روش علمی ،یکی از پایه های اساسی هر روش تحقیق است. تجزیه و تحلیل عبارت است از روشی که از طریق آن کل فرایند پژوهشی ،از انتخاب مسئله تا دسترسی به یک نتیجه هدایت می شود. چون غالب مسائلی که در تعلیم و تربیت مورد پژوهش قرار می گیرند خیلی گسترده و وسیع هستند .پژوهشگر برای پاسخگویی به مسئله تدوین شده و یا تصمیم گیری در مورد رد یا فرضیه ای که صورتبندی کرده است از روش تجزیه و تحلیل استفاده می کند. روش های تجزیه و تحلیل را می توان به سه طبقه به شرح زیر تقسیم کرد : 1)تجزیه و تحلیل توصیفی:در این نوع تجزیه و تحلیل،پژوهشگر داده های جمع آوری شده را با استفاده از شاخص های آمارتوصیفی ،خلاصه و طبقه بندی می کند.به عبارتی دیگر ،در تجزیه و تحلیل توصیفی پژوهشگر ابتدا داده های جمع آوری شده را با تهیه و تنظیم جدول توزیع فراوانی خلاصه می کند و سپس به کمک نمودار آنها را نمایش می دهد وسرانجام ،با استفاده ازسایر شاخص های آمارتوصیفی آنها راخلاصه می کند. 2) تجزیه و تحلیل مقایسه ای :آزمونهای آماری در تجزیه و تحلیل های مقایسه ای به منظورتصمیم گیری دوباره رد یا فرضیه پژوهشی به کار برده می شوند. به این معنی که هدف آزمون آماری تعیین این مطلب است که آیا اختلاف بین شاخصهای مورد مقایسه به اندازه ای هست که بتوان فرض صفر را رد کرد. 3) تجزیه و تحلیل علی:در تجزیه وتحلیل علی ،روابط علت ومعلول بین متغیرهای مستقل ووابسته مورد بحث وبررسی قرار می گیرد وپژوهشگر با رد یا تائید فرضهای آماری به تائید یا رد روابط علت ومعلول می پردازد (دلاور،1380،صص،294_291). درتجزیه وتحلیل داده ها از دو دسته روش های آماری استفاده شد.آمار توصیفی واستنباطی.در بخش آمار توصیفی از جدول ها،فراوانی ودرصدها استفاده گردید.روشهای آمار استنباطی شامل ضریب همبستگی پیرسون می باشد . بخش عمده را استنباط آماری تشکیل می دهد که مدرک تایید یا عدم تایید فرضیه های پژوهشی است.لذا سعی شداه است که داده های جمع آوری شده به صورت توصیفی واستنباط با استفاده از بسته نرم افزاری spssمورد تجزیه وتحلیل قرارگرفته است که پس ازتجزیه وتحلیل داده ها وطبقه بندی آنها در فصل چهارم ارائه می گردد. فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها مقدمه: در این فصل برای تجزیه و تحلیل داده ها ی آماری از روش توصیفی و استنباطی استفاده می شود در این راستا در بخش توصیفی از مشخصه های آماری نظیر فراوانی،درصد فراوانی ،میانگین و جداول و نمودارهای مربوطه و در سطح استنباطی از آزمون همبستگی پیرسونو تی استیودنت استفاده می شود. یافته های توصیفی وضعیت پاسخگویان بر حسب جنسیت : جدول شماره 1-4 : وضعیت پاسخگویان بر حسب جنسیت جنسیت فراوانی درصد فراوانی درصدمعتبردختر 25 50 50پسر 25 50 50کل 50 100 100 همانطور که جدول شماره 1-4 نشان می دهد 50درصد جنسیت پاسخگویان دختر و 50 درصد آنها پسر بودند نمودارشماره1-4 مربوط به وضعیت پاسخگویان بر حسب جنسیت یافته های استنباطی فرضیه اصلی:بین آموزش مهارتهای زندگی و ارتقاء سطح هوش هیجانی دانش آموزان رابطه معنی داری وجود دارد. جدول شماره 2-4 :همبستگی پیرسون جهت رابطه آموزش مهارتهای زندگی و ارتقائ سطح هوش هیجانی دانش آموزان متغیرها تعداد میانگین انحراف معیار ضریب همبستگی سطح معناداریمهارتهای زندگی 50 39.92 7.88**0.56 0.00هوش هیجانی 50 116.88 13.63 ** p<0.01 همانطور که در جدول شماره 2-4 ملاحظه می شود با توجه به ضریب همبستگی بدست آمده و سطح معنی داری آنها ، با احتمال99 درصد اطمینان فرض رد می شود وفرضتایید می شود ونتیجه گرفته می شود که بین آموزش مهارتهای زندگی و ارتقاء سطح هوش هیجانی دانش آموزان رابطه معنی داری وجود دارد. فرضیه 1 :بین آموزش مهارتهای زندگی و ارتقاء سطح خود آگاهی دانش آموزان رابطه معنی داری وجود دارد. جدول شماره 3-4 :همبستگی پیرسون جهت رابطه آموزش مهارتهای زندگی و ارتقائ سطح خود آگاهی دانش آموزان متغیرها تعداد میانگین انحراف معیار ضریب همبستگی سطح معناداریمهارتهای زندگی 50 39.92 7.88*0.28- 0.04خود آگاهی 50 16.92 3.11 * p<0.05 همانطور که در جدول شماره 3-4 ملاحظه می شود با توجه به ضریب همبستگی بدست آمده و سطح معنی داری آنها ، با احتمال95 درصد اطمینان فرض رد می شود وفرضتایید می شود ونتیجه گرفته می شود که بین آموزش مهارتهای زندگی و ارتقاء سطح خود آگاهی دانش آموزان رابطه معنی داری وجود دارد. فرضیه2:بین آموزش مهارتهای زندگی و ارتقاء سطح خود مدیریتی دانش آموزان رابطه معنی داری وجود دارد. جدول شماره 4-4 :همبستگی پیرسون جهت رابطه آموزش مهارتهای زندگی و ارتقائ سطح خود مدیریتی دانش آموزان متغیرها تعداد میانگین انحراف معیار ضریب همبستگی سطح معناداریمهارتهای زندگی 50 39.92 7.88**0.51 0.00خود مدیریتی 50 17.80 3.90 ** p<0.01 همانطور که در جدول شماره 4-4 ملاحظه می شود با توجه به ضریب همبستگی بدست آمده و سطح معنی داری آنها ، با احتمال99 درصد اطمینان فرض رد می شود وفرضتایید می شود ونتیجه گرفته می شود که بین آموزش مهارتهای زندگی و ارتقاء سطح خود مدیریتی دانش آموزان رابطه معنی داری وجود دارد. فرضیه3:بین آموزش مهارتهای زندگی و ارتقاء سطح آگاهی اجتماعی دانش آموزان رابطه معنی داری وجود دارد. جدول شماره 5-4 :همبستگی پیرسون جهت رابطه آموزش مهارتهای زندگی و ارتقائ سطح آگاهی اجتماعی دانش آموزان متغیرها تعداد میانگین انحراف معیار ضریب همبستگی سطح معناداریمهارتهای زندگی 50 39.92 7.88*0.29 0.04آگاهی اجتماعی 50 39.54 7.40 * p<0.05 همانطور که در جدول شماره 5-4 ملاحظه می شود با توجه به ضریب همبستگی بدست آمده و سطح معنی داری آنها ، با احتمال95 درصد اطمینان فرض رد می شود وفرضتایید می شود ونتیجه گرفته می شود که بین آموزش مهارتهای زندگی و ارتقاء سطح آگاهی اجتماعی دانش آموزان رابطه معنی داری وجود دارد. فرضیه4:بین آموزش مهارتهای زندگی و ارتقاء سطح مدیریت رابطه دانش آموزان رابطه معنی داری وجود دارد. جدول شماره 6-4 :همبستگی پیرسون جهت رابطه آموزش مهارتهای زندگی و ارتقائ سطح مدیریت رابطه دانش آموزان متغیرها تعداد میانگین انحراف معیار ضریب همبستگی سطح معناداریمهارتهای زندگی 50 39.92 7.88**0.39 0.00مدیریت رابطه 50 42.58 6.68 ** p<0.01 همانطور که در جدول شماره 6-4 ملاحظه می شود با توجه به ضریب همبستگی بدست آمده و سطح معنی داری آنها ، با احتمال99 درصد اطمینان فرض رد می شود وفرضتایید می شود ونتیجه گرفته می شود که بین آموزش مهارتهای زندگی و ارتقاء سطح مدیریت رابطه دانش آموزان رابطه معنی داری وجود دارد. فرضیه 5 :بین میزان هوش هیجانی دانش آموزان دختر و پسرتفاوت معنی داری وجود دارد جدول شماره 7-4 :جدول مربوط به t مستقل بین میزان هوش هیجانی دانش آموزان دختر و پسر جنسیت تعداد میانگین انحراف معیار درجه آزادی مقدارt سطح معناداریدختر 25 117.76 13.73480.45 0.65پسر 25 116 13.75 همانطور که در جدول شماره 7-4 ملاحظه می شود با توجه به t بدست آمده(0.45t=(و سطح معنی داری0.65p>،با احتمال 95 درصد اطمینان فرض تایید می شود وفرضرد می شود و بین میزان هوش هیجانی دانش آموزان دختر و پسرتفاوت معنی داری وجود ندارد فصل پنجم نتیجه گیری مقدمه: از آنجا که یک تحقیق فقط به روشن شدن جنبه هایی از واقعیت کمک می کند واز توصیف کل آن عاجز است و نیز با عنایت به اینکه روشن شدن یک مسئله بعضاً سوالات متعدد ومتنوع دیگری را پدید می آورد که پاسخ گفتن به آنها مستلزم تحقیق وپیمایش جدید است،در این فصل نتایج حاصل از پژوهش با توجه به داده های جمع آوری شده وآزمون های آماری ارائه می گردد بعد محدودیتهای پژوهش وسپس پیشنهادات بر مبنای یافته های پژوهش و پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی ارائه شده اشاره می گردد. بحث و نتیجه گیری فرضیه اصلی:بین مهارتهای زندگی با میزان هوش هیجانی دانش آموزان رابطه معنی دار وجود دارد. با توجه به فصل چهارنتیجه گیری می شودکه هراندازه که آموزش مهارتهای زندگی در دانش آموزان بیشتر باشد در ارتقای سطح هوش هیجانی آنان نیز موثرتر خواهدبود.نتیجه این فرضیه با نتایج تحقیقات رمضانی و عبد الهی(1380)، رحیمی ( 1389 )، ذبیحی (1384)، سیادتی (1378)، خویشتنی ( 1382 ) ، هاشمی( 1388) ، محمدی(1382) ، فکری ( 1380)،ابرهیمی(1388)، رحمانی ( 1387)، گلبرگ و هیلر ( 2004)، شات و دیگران (2004)، ریچارد (2010)، ادوارد (2009)، فیشر(2010)همخوانی و همسویی دارد. فرضیه اول:بین مهارتهای زندگی با میزان خود آگاهی دانش آموزان رابطه معنی دار وجود دارد. با توجه به فصل چهارنتیجه گیری می شودهراندازه که آموزش مهارتهای زندگی در دانش آموزان بیشتر باشد در ارتقای سطح خودآگاهی آنان نیز موثرتر خواهدبود. از آنجایی که یکی از مهارت های زندگی خود آگاهی و شناخت خود است لذا با مولفه ی خود آگاهی در هوش هیجانی همخوانی دارد شاید همین عامل و آموزش چنین مهارتی موجب این رابطه ، و تایید فرضیه ی اول پژوهش باشد . در حالت کلی مهارت های زندگی و هوش هیجانی شامل مولفه های مشترکی هستند . مشابه اکثر مولفه های هوش هیجانی در مهارت های زندگی یافت می شود و دور از انتظار نیست که با ارتقاء مهارت های زندگی در افراد نمره ی هوش هیجانی آنها افزایش یابد . نتیجه این فرضیه با نتایج تحقیقات رمضانی و عبد الهی(1380)، رحیمی ( 1389 )، ذبیحی (1384)،سیادتی (1378)، خویشتنی ( 1382 ) ، هاشمی( 1388) ، محمدی(1382) ، فکری ( 1380)،ابرهیمی(1388)، رحمانی ( 1387)، گلبرگ و هیلر ( 2004)، شات و دیگران (2004)، ریچارد (2010)، ادوارد (2009)، فیشر(2010)همخوانی و همسویی دارد. فرضیه دوم:بین مهارتهای زندگی با میزان خود مدیریتی دانش آموزان رابطه معنی دار وجود دارد. با توجه به فصل چهارنتیجه گیری می شود که هراندازه که آموزش مهارتهای زندگی در دانش آموزان بیشتر باشد در ارتقای سطح خودمدیریتی آنان نیز موثرتر خواهدبود.نتیجه این فرضیه با نتایج تحقیقات رمضانی و عبد الهی(1380)، رحیمی ( 1389 )، ذبیحی (1384)، سیادتی (1378)، خویشتنی ( 1382 ) ، هاشمی( 1388) ، محمدی(1382) ، فکری ( 1380)،ابرهیمی(1388)، رحمانی ( 1387)، گلبرگ و هیلر ( 2004)، شات و دیگران (2004)، ریچارد (2010)، ادوارد (2009)، فیشر(2010)همخوانی و همسویی دارد. فرضیه سوم:بین مهارتهای زندگی با میزان آگاهی اجتماعی دانش آموزان رابطه معنی دار وجود دارد. با توجه به فصل چهارنتیجه گیری می شود که هراندازه که آموزش مهارتهای زندگی در دانش آموزان بیشتر باشد در ارتقای سطح آگاهی اجتماعی آنان نیز موثرتر خواهدبود.نتیجه این فرضیه با نتایج تحقیقات رمضانی و عبد الهی(1380)، رحیمی ( 1389 )، ذبیحی (1384)، سیادتی (1378)، خویشتنی ( 1382 ) ، هاشمی( 1388) ، محمدی(1382) ، فکری ( 1380)،ابرهیمی(1388)، رحمانی ( 1387)، گلبرگ و هیلر ( 2004)، شات و دیگران (2004)، ریچارد (2010)، ادوارد (2009)، فیشر(2010)همخوانی و همسویی دارد. فرضیه چهارم:بین مهارتهای زندگی با میزان مدیریت رابطه دانش آموزان رابطه معنی دار وجود دارد. با توجه به فصل چهارنتیجه گیری می شود که هراندازه که آموزش مهارتهای زندگی در دانش آموزان بیشتر باشد در ارتقای سطح مدیریت رابطه آنان نیز موثرتر خواهدبودنتیجه این فرضیه با نتایج تحقیقات رمضانی و عبد الهی(1380)، رحیمی ( 1389 )، ذبیحی (1384)، سیادتی (1378)، خویشتنی ( 1382 ) ، هاشمی( 1388) ، محمدی(1382) ، فکری ( 1380)،ابرهیمی(1388)، رحمانی ( 1387)، گلبرگ و هیلر ( 2004)، شات و دیگران (2004)، ریچارد (2010)، ادوارد (2009)، فیشر(2010)همخوانی و همسویی دارد. با توجه به فصل چهارنتیجه گیری می شود که بین میزان هوش هیجانی دانش آموزان دختر و پسرتفاوت معنی داری وجود ندارد بنابراین مهارتهای زندگی شامل مجموعه ای از توانایی ها هستند که قدرت سازگاری و رفتار مثبت و کارآمد را افزایش می دهند .در نتیجه شخص قادر می شود بدون این که به خود یا دیگران صدمه بزند ، مسئولیت های مربوط به نقش اجتماعی خود را بپذیرد و با چالش ها و مشکلات روزانه زندگی به شکل موثر روبه رو شود . محققان تاثیر مثبت مهارتهای زندگی را در کاهش سوء مصرف مواد ، استفاده از ظرفیت ها و توانمندی های هوشی وشناختی ، پیشگیری از رفتارهای خشونت آمیز ، افزایش خود اتکایی و اعتماد بنفس و ... مورد تایید قرار داده اند. به ویژه در کاهش سوء مصرف مواد بر نقش کلیدی مهارتهای زندگی تاکید می شود . هم چنین آموزش این مهارتها به عنوان یک روش عام پیشگیری از آسیب های فردی و اجتماعی مورد تاکید بوده است. پیشنهادات 1 ) با توجه به اینکه این تحقیق در یک گروه کوچک انجام گرفت پیشنهاد می شود که در گروه های وسیع تر نیز بررسی شود تا نتایج بدست آمده از آن با اطمینان بیشتری مورد استفاده قرار گیرد . 2 ) پیشنهاد می شود آموزش مهارت های زندگی از دوران دبستان و پیش دبستانی برای دانش آموزان شروع شود . 3 ) پیشنهاد می شود قبل از به کارگیری افراد در ادارات ، شرکت ها و اماکن مختلف مهارت های زندگی برای افراد مستخدم آموزش داده شود . 4) سطح اطلاع رسانی جامعه درباره مهارت های زندگی و هوش هیجانی و نیز آموزش این مهارت ها بسیار ضعیف می باشد .لذا پیشنهاد می گردد که رسانه های گروهی به خصوص صداو سیما بیشتر به این آموزش ها بپردازند . 6 ) پیشنهاد می شود تک تک مهارت های زندگی به طور جداگانه تاثیرشان بر هوش هیجانی بررسی شود تا نتایج دقیق تری بدست آید . 7 ) پیشنهاد می گردد که برنامه آموزش مهارت های زندگی به صورت دراز مدت و تقریبا یک ساله انجام گیرد تا اثرات ماندگار و طولانی مدت در افراد داشته باشد. 8) پیشنهاد می شود آموزش مهارت های زندگی برای کارکنان آموزش وپرورش نیز برگزار شود . 9) پیشنهاد می شود سمینارها و همایش های مفصلی در باره ی مهارت های زندگی برگزار گردد. 10)پیشنهاد می شود هر چند وقت یکبار پوستر ها ، بروشور ها و جزواتی در باره ی مهارت های زندگی در اختیار دانش آموزان گذاشته شود . 11) پیشنهاد می شود برای دانش آموزانی که دوره ی مهارت های زندگی را می گذرانند امتیازاتی از قبیل بن ، تشویقی و... در نظر شود . 12) پیشنهاد می شود همین پژوهش برای دانش آموزان شهرستانهای دیگر نیز اجرا شود . محدودیت های پژوهش 1- انجام یک پژوهش دقیق و بدون نقص مستلزم داشتن محیطی آرام ، و دمای مناسب و سایر شرایط مناسب برای افزایش تمرکز حواس و دقت افراد مورد آزمایش می باشد لذا پژوهشگر در فراهم آوردن چنین مکانی با مشکلاتی روبرو گردید . 2-معلومات همه ی افراد گروه آزمایش از لحاظ مهارت های زندگی یکسان نبود به عنوان مثال بعضی از آن ها قبلا آموزش هایی دیده بودند ولی افرادی هم بودند که اصلا هیچ آموزش را قبلا تجربه نکرده بودند و همین مساله پژوهشگر را در جریان آموزش با مشکلاتی روبرو کرد . 3- آموزش مهارت های زندگی کمی به درازا کشیده شد و همین امر باعث بی انگیزگی بعضی از آزمودنی ها گردید . 4-تحقیق در باره اثر آموزش مهارت های زندگی بر هوش هیجانی کمتر مورد بررسی قرار گرفته است و همین امر پژوهشگر را در پیشینه ی تحقیق و استفاده از تجربیات موثر با مشکل مواجه کرد . منابع وماُخذ آقاجانی، محمد، 1381، بررسی تاثیر آموزش مهارت های زندگی بر سلامت روان و منبع کنترل نوجوانان، پایان نامه کارشناسی ارشد روان شناسی عمومی، دانشگاه الزهرا. آقایار،سیروس؛ شریفی درآمدی،پرویز(1385)، کاربردهوش درقلمروهیجان، اصفهان: انتشارات سپاهان، چاپ اول آقایی،اصغر(1383)، .بررسی رابطه هوش هیجانی با ابعاد شخصیتی، .پایان نامه کارشناسی، دانشگاه تبریز احمد وند،محمد علی،(1382)، بهداشت روانی ،انتشارات پیام نور. احمد وند،محمد علی،1382، بهداشت روانی،انتشارات پیام نور. اتکینسون وهمکاران،2003،زمینه روانشناسی،ترجمه ؛محمدتقی براهنی و همکاران،1385،انتشارات رشد امینی، شهریار،1383 ، اصول بهداشت روان، ماهنامه تربیت، معاونت آموزش و پرورش نظری و مهارتی وزارت آموزش و پرورش. اسماعیلی ، محمد،1380 ، بررسی اثر آموزش درس مهارتهای زندگی در تعامل با شیوه های فرزند پروری بر غزت نفس دانش آموزان استان اردبیل ، فصلنامه پیام مشاوره ، سال سوم ، شماره 6 . اکبر زاده، نسرین،( 1383) هوش هیجانی(دیدگاه سالووی و دیگران)، تهران : انتشارات فارابی برادبری، تراویس (1377)، هوش هیجانی، ترجمه ؛ مهدی گنجی، تهران: نشر ساوالان پاشا شریفی ،حسن - نجفی زند ، جعفر،1379، روشهای آماری درعلومرفتاری چاپ نهم تهران،انتشارات سخن پور مقدس، علی ،1378، روان شناسی سازگاری ، موسسه انتشاراتی مشعل، اصفهان تمیمیان ، علیرضا ،1381، مهارت های زندگی ، تعاریف و مبانی نظری، تهران ، انتشارات رشد . ثمری،علی ولعلی فاز،آرمان، 1384 ،. مطالعه اثربخشی آموزش مهارتهای زندگی بر استرس خانوادگی وپذیرش اجتماعی، فصلنامه اصول بهداشت روانی سال هفتم،بهاروتابستان،شماره بیست وپنج وبیست وشش،صفحه 55-47. حسینی ، سید ابوالقاسم ،1387، اصول بهداشت روانی ، چاپ اول مشهد،انتشارات دانشگاه مشهد حقیقی ، جمال و همکاران ،1385،بررسی تاثیر آموزش مهارتهای زندگی بر سلامت روانی و عزت نفس دانش آموزان دختر سال اول متوسطه، مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز ، دوره سوم ، سال سیزدهم . حسین آبادی، فاطمه، 29 مهر (1383)/مقاله درباره هوش هیجانی چه می دانید؟ روزنامه همشهری حسن زاده، رمضان (1385)، هوش هیجانی، تهران : انتشارات سارگل جلالی،سیداحمد(1381)،هوش هیجانی،فصلنامه تعلیم و تربیت،سال هیجدهم،شماره 1 و2. خیراتی، صابر،1385،ضرورت فراگیری مهارت های زندگی برای کودکان و نوجوانان، روزنامه ی شاپرک، شماره ی 1016. دلبری،زهرا،1383،مهارتهای زندگی را بیاموزیم،نشریه پیوند،اسفندماه. دلاور،علی،1384، احتمالات وآمار کاربردی در روانشناسی وعلوم تربیتی،تهران،انتشارات رشد دلاور،علی،1383،روش های آماری در روان شناسی وعلوم تربیتی ،انتشارات پیام نور. دلاور،علی،1383،روش تحقیق در روان شناسی وعلوم تربیتی،انتشارات پیام نور. دفتر پیشگیری از آسیب های اجتماعی معاونت امور فرهنگی و پیشگیری سازمان بهزیستی کل کشور (1384). راهنمای آموزش مهارت های زندگی ، تهران ،انتشارات هنر آبی. رامشت،مریم ؛فرشاد،سیامک،1383، بررسی تاثیر آموزش مهارتهای زندگی در پیشگیری از سوء مصرف مواد دانشجویان،دومین سمینار سراسری بهداشت روانی دانشجویان زندی ، بهمن، 1385 ، مهارت های زندگی ، تهران ، انتشارات دانشگاه پیام نور ساعتچی، محمود،1379، روانشناسی در کار، سازمان و مدیریت، تهران: انتشارات رشد، چاپ اول سازمان بهداشت جهانی ،2001، برنامه ی آموزش مهارت های زندگی ، ترجمه ی نوری قاسم آبادی ، ربابه ، محمد خانی ، پروانه ،1388، تهران واحد بهداشت و روان و پیشگیری از سوء مصرف مواد سازمان بهداشت جهانی ساروچی و دیگران ،مترجم حمزه گنجی(1377) هوش هیجانی ،انتشارات فارابی سریع القدم،زهرا،1384،مفهوم سلامت روان شناختی ، چاپ اول مشهد ، انتشارات جاودان فرد شاملو ،سعید ،1370، روانشناسی سلامت،تهران،انتشارات رشد. شریعتمداری ، علی،1373،تعلیم و تربیت اسلامی، تهران، انتشارات امیرکبیر شفیع آبادی، عبدالله،1375، راهنمایی و مشاوره شغلی و حرفه ای، چاپ هشتم، تهران، انتشارات رشد. شرفی،مریم(1385)،مقایسه هوش هیجانی دانشجویان دختر ورزشکار رشته های گروهی و انفرادی با دانشجویان غیر ورزشکار،پنجمین همایش سراسری علوم انسانی و هنر باشگاه پژوهشگران جوان. طارمیان ، فرهاد،1378، مهارت های زندگی تعاریف و مبانی نظری، تهران، انتشارات تربیت طارمیان ، فرهاد،1388،سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانان ، چاپ اول تهران، انتشارات تربیت علی پور ،احمد ،1371،مقدمات روانشناسی سلامت ، تهران ،انتشارات پیام نور. غیاث فخری ، عاطفه ،1386 ،راهنمای آموزش مهارت های زندگی،تهران ، انتشارات هنر آبی . فراهانی ، محمد نقی؛ کرمی نوری ، رضا، 1383 ، روان شناسی سال سوم ادبیات و علوم انسانی ، شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران، تهران قاسم زاده،فاطمه وهمکاران،1383،راهنمای آموزش مهارتهای زندگی برای جوانان وزنان ،جلد1،نشرنهضت سوادآموزی کاویانی،حسین،1386،نظریه های زیستی شخصیت، تهران، انتشارات مهر کاویان، چاپ دوم کریمی، یوسف،1374، روانشناسی شخصیت،چاپ اول، تهران، نشر ویرایش کریس ، ال کلنیکه ، 1944،مهارت های زندگی،ترجمه شهرام محمد خانی، تهران، انتشارات رسانه تخصصی کریم زاده ،احمد،1388،راهنمای آموزش و آداب مهارتهای زندگی،تهران،یادمان هنر اندیشه. گنجی ، حمزه و همکاران،1377،روان شناسی سال سوم ادبیات و علوم انسانی ، تهران، شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران. گنجی ،حمزه ،1384،بهداشت روانی،تهران ،ارسباران. گلمن ، دانیل،(1383) هوش هیجانی،ترجمه؛ نسرین پارسا، تهران: انتشارات رشد گلمن، دانیل ( 1382) / هوش هیجانی ، ترجمه؛ محمد رضا بلوچ ، تهران : انتشارات رشد لاکانی ، مژگان و همکاران ، 1384 ، جزوه ی مهارت های زندگی،تهران،سازمان جوانان جمعیت هلال احمر . میلانی فر، بهروز ،1383)، بهداشت روانی، تهران، نشر قومس. مرکز رشد و آموزش وزارت آموزش و پرورش ،1386، احیای نقش راهنمایی و مشاوره ای معلمان . انتشارات مدرسه. ملکی،حسن،1385،چگونه با تفاهم زندگی کنیم،نیکان کتاب. مهدی زاده، منصور،1382،نقش آموزش مهار ت های زندگی بر دانش و نگرش نسبت به مواد مخدر و عزت نفس دانش آموزان پسر راهنمایی تهران (پایان نامه) مختاری پور،مرضیه،(1381)،هوش هیجانی و اختلالات آسیب شناختی،فصلنامه تازه های روان درمانی،سال یازدهم،شماره 41و42. ناصری،حسین،1384،راهنمای برنامه آموزش مهارتهای زندگی،تهران،معاونت امور فرهنگی و پیشگیری سازمان بهزیستی کشور وردی،مصطفی،1383 ،بررسی تاثیر آموزش مهارت های زندگی بر ابراز وجود، عزت نفس و مسئولیت پذیری دانش آموزان دختر سال اول متوسطه ی آموزش و پرورش ناحیه ی یک اهواز. شورای تحقیقات سازمان آموزش و پرورش استان خوزستان. یاوری ، ماندانا،1383 ، تاثیر آموزش مهارتهای زندگی بر سلامت عمومی ، عزت نفس و خود ابرازی دانش آموزان مقطع متوسطه شهرستان اهواز ، پایاننامه کارشناسی ارشد روان شناسی عمومی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز . 1-Botvin. G.J.Kantor.L.W ( 2000 ) , Per renting alcohol and Tobaccos. 2-Crnin.M.E.(2006 ), Life skills curricula for stadents with learning disabilities. Journal of learning disabilities. 3-Darden .C .A : Günter. E .J ( 2007 ) , Life skills development scale- adolescence from. Journal health counseling. 4-Darden.C.A : Gazda .G M ( 2006 ), Life skills and mental health counseling. Journal of mental counseling. 5- Forneris T , Danish SJ , Scoll DL. Setting goals, solving problems and seeking social support. Pub med adolescence, 2007; 42 (165): 103-114 6-Ginter.E.J ( 2008 ) , David K.Brooks contribution to the developmentally based life skill approach. Journal of mental health counseling. 7-Klingman. A ( 2009 ), Psychological education : studying adolescents interests from their own perspective. Journal of Adolescence. 8-Miller.M: Namm .G .D (2008) , assign group miccussions to improve social problem solving and learning. Journal of Education 9-Nastasia.B ( 2009 ) , A model for mental health programming in school communities : introduction to the mini-series’. Journal of school psychology review . 10-Quatman.T: watson.C.M( 2009 ) , Gender differences in adolescent self-esteem : An exploration of domains journal of genetic psychology. 11-Schogiel . D.R ( 2010 ), Empowerment education for individuals with serious mental illness. Journal social nursing mental health services. 12-Weist.M.D.(2010) , Toward a public mental health promotion and intervention south. Journal of school health . ضمائم پرسشنامه مهارتهای زندگی Live Skill Inventory لطفا میزان برخورداری خود از مهارتهای زندگی را با توجه به مقیاس زیرمشخص نمایید. 1= بسیارکم ... 2= کم ... 3= متوسط ... 4= زیاد ... 5 = بسیار زیاد آموزش مهارت خودآگاهی 1. آگاهی از نقاط ضعف و قوت خویش 2. آگاهی از حقوق و مسئولیت های خود 3. بیان ارزش های خود 4. اعتماد به نفس 5. داشتن نگرش مثبت به خود 6. داشتن نگرش مثبت به دیگران 7. تشخسص رفتار مناسب زنانه 8. تشخیص رفتارهای مناسب مردانه 9. راهنمایی گرفتن از ارزش های فردی هنگام انجام دادن کارها 10. تشخیص نیازهای روانی 11. لذت بردن از زندگی داشتن هدف در زندگی 12. برخورد مناسب با ناکامی ها و شکست ها 13. ارزشیابی موثر بودن اعمال خود 14. تشخیص نیازهای جسمانی 15. تشخیص نیازهای روانی 16. پی بردن به اهداف و اهمیت آنها 17. تدوین اهداف کوتاه مدت 18. تدوین اهداف بلند مدت 19. کنار آمدن با تغییرات در زندگی 20. انتخاب اهداف و انتخاب فعالیتها جهت رسیدن به هدف 21. پی بردن به اهداف و اهمیت آنها مهارتهای مربوط به ارتباط های انسانی 22. ارتباط کلامی موثر 23. ارتباط غیرکلامی موثر 24. ابراز وجود 25. غلبه بر کمرویی 26. گوش دادن فعال 27. درک احساسات دیگران 28. نه گفتن به آنهایی که درخواست های غیرمعقول دارند 29. سوال کردن ( مثلا درباره نا عادلانه بودن قانون) 30. استفاده از روش های مناسب برای برقراری ارتباط 31. انعطاف پذیری و مسئولیت پذیری در برقراری ارتباط 32. احترام به نظرات دیگران روابط بین فردی 33. همکاری و مشارکت با دیگران 34. دستیابی و نگهداری دوستان 35. برقراری روابط صمیمانه با دیگران 36. بیان واضح و روشن تفکرات و اهداف روابط بین فردی 37. درک دیگران 38. احترام به افراد، دیدگاه ها ، نژادها، و مذاهب گوناگون 39. تمجید و تحسین کردن دیگران 40. پذیرش تشویق و تحسین از طرف دیگران 41. توانایی ابراز احساسات 42. همدلی با دیگران 43. پذیرش انتقاد از دیگران 44. توانایی انتقاد از دیگران تصمیم گیری 45. تصمیم گیری فعالانه بر مبنای آگاهی از حقایقی که انتخاب های فردی را تحت تاثیر قرار می دهد. 46. تصمیم گیری بر مبنای ارزیابی دقیق موقعیت ها 47. انتخاب اهداف واقع بینانه 48. برنامه ریزی و پذیرش مسئولیت اعمال خود 49. آمادگی برای تغییر دادن تصمیم ها جهت انتخاب گزینه مناسب 50. به کارگیری معیارهای مرتبط جهت انتخاب گزینه مناسب 51. گردآوری اطلاعات تا حد ممکن در هنگام تصمیم گیری 52. پای بند بودن به اجرای تصمیم و اطمینان به تصمیم های خود بهداشت و سلامت روانی 53. شناخت هیجان های خود 54. شناخت هیجانهای دیگران 55. مقابله با ناکامی ، غم و ترس 56. کنترل فشارهای روانی 57. کنترل خشم 58. کنار آمدن با موقعیت هایی که قابل تغییر نیستند 59. مقابله با مشکلات ، بدن توسل به سوء مصرف مواد 60. در میان گذاستن ترس ها ، احساسات و مشکلات 61. استفاده از ورزش برای تخلیه تنشهای هیجانی 62. استفاده از موسیقی برای ایجاد ارامش در فرد [خود] 63. توجه به تغذیه مناسب 64. کنترل وزن 65. آراستگی ظاهر خود 66. ایجاد علاقه به شرکت در ورزش های جمعی 67. ایجاد علاقه به ورزشهای انفرادی 68. داشتن عادات خوب غذایی 69. درک اهمیت و ارزش غذای سالم 70. رو به رو شدن با مشکلات دوران بلوغ 71. آگاهی از تاثیر الکل، مواد نیکوتین و ... 72. نیاز به برخورداری از بدن سالم و متوازن 73. پوشیدن لباس مناسب 74. اهمیت به پاکیزگی لباس 75. نشان دادن آگاهی نسبت به بیماری مسری و پیشگیری از آنها مهارت در حل مساله 76. استفاده از مراحل حل مساله در مواجهه با مشکلات زندگی 77. شناسایی راه حل های گوناگون هنگام مواجهه با مشکل و انتخاب موثر ترین راه حل 78. توانایی مواجهه با مسائل مختلف زندگی 79. آگاهی از چگونگی تفکر واضح و حل مساله در شرایط بحرانی 80. تنظیم وقت و کنترل وقت 81. آشنایی با مراکز و سازمانهایی که به حل مشکلات کمک می کنند. مهارت مشارکت و همکاری 82. درک و تقبل انواع نقش ها در گروه 83. شناسایی مشترکات بین علائق گوناگون 84. ارائه انواع عقاید رد گروه 85. ارزش گذاری به تفاوتها و تشابهات در بین اعضای گروه 86. جدا کردن نقش گروهی فرد از نقش فردی او 87. برقراری تعادل بین نیازهای گروهی و فردی 88. فعالیت برای دستیابی به هدفهای گروهی 89. شرکت موثر و فعال در تعاملات گروهی مهارت تفکر خلاق (خلاقیت) 90. یادگیری فعال 91. جستجوی اطلاعات جدید 92. شناسایی راه حل های جدید رد برخورد با مشکلات زندگی 93. تلاش در رفع محدودیت های مربوط به دانش و توانایی خود 94. توجه به دیدگاه های متفاوت 95. ابتکارعمل در زندگی تفکر انتقادی 96. بررسی دقیق منابع اصلی و عقاید و ارزیابی اعتبار آنها 97. بررسی دقیق موقعیت ها با سوال کردن 98. مشاهده موقعیتها از دیدگاه های مختلف و ارزیابی دلایل و شواهد آنها 99. دقیق بودن درتفکر ( نسبت به مسائل ، دید وسیع و دقیقی دارد) 100. اشراف به این مساله که دیگران همیشه درست نمی گویند 101. علاوه بر توجه به کل موضوع ، به جزییات نیز توجه دارد 102. تشخیص درست از نادرست 103. ذهن باز داشتن( با ذهن باز و متفکرانه نسبت به مسائل اظهار نظر می کند) 104. توانایی استدلال 105. اطلاع از چگونگی دسترسی به اطلاعات 106. تشخیص تاثیر اعمال خود بر روی خود، خانواده  و جامعه 107. استفاده از استراتژی های مناسب برای حل اختلاف 108. پایبندی به قانون و نظم 109. پایبندی به ارزهای مورد قبول جامعه درک اصول ازادی، عدالت و تساوی 110. آگاهی از این اصل که همه مردم ذاتا دارای ارزش هستند 111. نشان دادن علاقه به منزلت و حقوق انسانی 112. احترام گذاردن به حقوق و منافع فردی و اجتماعی و حمایت از آن 113. رعایت عدالت و حمایت از آن 114. احترام به تساوی و حقوق اساسی افراد شرکت در فعالیت هایی که منافع را بهبود می بخشند 115. درک و آگاهی از نظام سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه 116. تشخیص نیازهای جامعه و تلاش برای برآورده کردن آن 117. اهمیت دادن به نقش کار در پیشرفت جامعه 118. شرکت در انتخابات 119. آشنایی با نهادهای اجتماعی 120. آشنایی با احزاب سیاسی نشان دادن رفتارهای اجتماعی 121. آگاهی های مربوط به ترافیک 122. آگاهی های مربوط به امنیت 123. رعایت نوبت هنگام سوار شدن به وسیله نقلیه 124. استفاده صحیح از وسایل حمل و نقل و مسافرت به طور مستقل 125. نشان دادن رفتار درست و آداب مناسب اجتماعی در مکان های عمومی شهروند جهانی شدن 126. فهم و قدردانی از تعامل فرهنگی 127. تلاش برای صلح 128. آشنایی با حقوق بشر 129. برقراری ارتباط با مردمان جوامع دیگر 130. اهمیت دادن و احترام گذاردن به ارزشهای زیربنایی قوانین بین الملل مهارتهای حرفه ای 131. شناخت مشاغل و حرف [ حرفه های] گوناگون 132. طرح ریزی برای انتخاب شغل 133. نشان دادن عادات و رفتارهای مناسب حرفه ای مهارت های مربوط به رعایت و به کارگیری نکات ایمنی 134. ... 135. ... 136. چگونگی مقابله با حوادثی مانند آتش سوزی و زلزله 137. آشنایی با کمک های اولیه 138. تشخیص علائم ایمنی 139. مهاراتهای استفاده از فن آوری اطلاعات نحوه گردآوری اطلاعات 140. استفاده از اینترنت و کامپیوتر 141. شیوه های مطالعه 142. نحوه سازمان دهی اطلاعات 143. برنامه ریزی مقدماتی با رایانه 144. نقش فن آوری اطلاعات در افزایش و غنی سازی یادگیری در حوزه های گوناگون درسی   ساعتچی. محمود ، کامکاری. کامبیز، عسکریان. مهناز . آزمونهای روان شناختی . نشر ویرایش . 1389 نظر سایت روان سنجی : عنوان لاتین توسط سایت و به منظور طبقه بندی اختیار شده است . دستورالعمل اجرایی ابتدای تست توسط سایت روان سنجی نوشته شده است . به نام خدا آزمون هوش هیجانی با عرض سلام و خسته نباشید: خواهشمند است با پاسخ دادن به سوالات زیر بنده را در انجام پروژه تحقیق یاری فرمایید. در ضمن حتماً معدل خود را در جای مربوطه قید فرمائید و به قسمت خاکستری (محل نمرات) کاری نداشته باشید. با تشکر از همکاری صمیمانه شما هرگزبه ندرتگاهیمعمولاًتقریباً همیشههمیشه1- به توانایی های خود اعتماد دارید2- نا توانایی ها و نارسایی های خود را می پذیرید.3- هیجان های خود را وقتی پیش می آیند، درک می کنید.4- تاثیر رفتار خود در دیگران را متوجه می شوید.5- تاثیر دیگران در حالت هیجانی خود را درک می کنید.محل نمره دهی به سوالات 1 تا 56- خودتان ،در شرایط سختی که به آن روبرو می شوید ، نقش دارید.7- می توان روی شما حساب کرد.8- با استرس ، خوب کنار می آیید.9- تغییر را زود می پذیرید.10- دلسردی را بدون ناراحتی تحمل می کنید. هرگزبه ندرتگاهیمعمولاًتقریباً همیشههمیشه11- قبل از تصمیم گیری راه حلهای مختلف را در نظر می گیرید.12- سعی می کنید از هر وضعیتی، چه خوب و چه بد حداکثر بهره را ببرید.13- در برابر میل به حرف زدن یا عمل کردن هنگامی که باعث بدتر شدن اوضاع می شود مقاومت می کنید.محل نمره دهی به سوالات 7 تا 1314- وقتی ناراحت می شوید کارهایی را انجام می دهید که بعداً پشیمانی آورند.15- وقتی از چیزی ناراحت هستید دیگران را از خود می رنجانید.محل نمره دهی به سوالات 14 تا 1516- انتقاد را می پذیرید.17- احساسات دیگران را درک می کنید.18- به سرعت جو حاکم بر اتاق را متوجه می شوید.19- منظور طرف مقابل را واقعاً متوجه می شوید.محل نمره دهی به سوالات 16 تا 19 هرگزبه ندرتگاهیمعمولاًتقریباً همیشههمیشه20- در بین جمع و در کارهای اجتماعی گوشه نشین و ساکت هستید.21- در وضعیت های دشوار مستقیماً با دیگران رودر رو می شوید.22- با دیگران به خوبی کنار می آیید.23- به طور واضح و موثر با دیگران ارتباط بر قرار می کنید.24- به دیگران نشان می دهید که آنچه احساس می کنید برایتان مهم است.25- به طور واضح و موثر با دیگران ارتباط برقرار می کنید.26- برای کنترل موثر تعامل ها،به احساسات طرف مقابل توجه نشان می دهید.27- برای بهتر کنار آمدن با دیگران درباره آنها اطلاعات یشتری بدست می آورید.محل نمره دهی به سوالات 21 تا 2728- منظور یا احساس خود را به دیگران توضیح می دهید. نمره معدل...........................